KPSS 2026 Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı - Gelişim Psikolojisi 1: Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri
Giriş: Gelişim Psikolojisine Yolculuk ve Temelleri
KPSS Eğitim Bilimleri'nin belki de en stratejik dersi olan Gelişim Psikolojisi'ne hoş geldiniz! Bu ders, çocukların, ergenlerin ve yetişkinlerin nasıl büyüdüğünü, düşündüğünü, hissettiğini ve başkalarıyla nasıl etkileşim kurduğunu anlamakla ilgilenir. Eğitim sürecinin merkezinde yer alan bu alana sağlam bir başlangıç yapmak, diğer tüm Eğitim Bilimleri derslerinin (Öğrenme Psikolojisi, Rehberlik, Ölçme ve Değerlendirme) temellerini doğru atmak anlamına gelir.
Bu ilk ve kritik konumuzda, gelişim psikolojisinin anahtar kavramlarını derinlemesine inceleyecek, aralarındaki farkları netleştirecek ve gelişim sürecini yöneten temel ilkeleri detaylı örneklerle ele alacağız. Amacımız, sadece ezberlemenizi sağlamak değil, aynı zamanda bu kavramları günlük yaşam ve eğitim ortamlarıyla ilişkilendirerek kalıcı öğrenmenizi sağlamaktır.
Hazırsanız, döllenmeden ölüme kadar süren bu muhteşem değişim yolculuğuna ilk adımımızı atalım!
BÖLÜM A: Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar (Analitik ve Sınav Odaklı Bakış)
Gelişim Psikolojisi, bireydeki değişimleri anlamak için bir dizi temel kavram kullanır. Bu kavramlar, sıklıkla birbiriyle karıştırılsa da, aralarındaki ince ayrımlar KPSS'de doğru cevaba ulaşmanızı sağlar.
1. Gelişim
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Döllenmeden başlayıp ölüme kadar devam eden, organizmada gözlenen, düzenli, ardışık, sürekli ve amaçlı değişimlerin bütünüdür. Hem fiziksel hem de psikolojik (bilişsel, duygusal, sosyal) tüm alanları kapsar. | Gelişim, sadece ileriye doğru (ilerleyici) değişimleri değil, aynı zamanda geriye doğru (gerileyici) değişimleri (örn: yaşlılıkta hafıza kaybı, unutma) de içerir. Ancak genellikle pozitif ve ileriye dönük anlamda kullanılır. | Anahtar Kelimeler: Süreklilik, Ardışıklık, Düzenlilik, Bütüncülük, Amaçlılık, Değişimin Toplamı. Formül: Gelişim = Büyüme + Olgunlaşma + Öğrenme. Gelişim, bu üç temel sürecin etkileşimiyle ortaya çıkan bir üründür. |
| Örnek: Bir çocuğun emeklemesi, yürümesi, konuşmayı öğrenmesi, soyut düşünebilmesi ve sosyal ilişkiler kurması, gelişimin farklı yönlerini temsil eder. |
2. Büyüme (Nicel Değişim)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Organizmanın fiziksel yapısında (boy, kilo, hacim, organların büyüklüğü vb.) meydana gelen nicel (sayısal, gözle görülebilir ve ölçülebilir) artıştır. | Büyüme, organizmanın büyüklüğündeki artışı ifade eder. Genellikle "fiziksel büyüme" olarak da anılır. İç organların büyümesi de bu kapsama girer. | Anahtar Kelimeler: Nicel Artış, Boy, Kilo, Hacim, Ölçülebilir, Fiziksel Değişim. Büyüme, içten dışa ve baştan ayağa doğru ilerler. |
| Örnek: Bir bebeğin doğumdan sonraki ilk bir yılda boyunun 50 cm'den 75 cm'ye uzaması veya kilosunun 3 kg'dan 9 kg'a çıkması bir büyüme örneğidir. Ayak numarasının büyümesi, dişlerin çıkması da büyümedir. |
3. Olgunlaşma (Biyolojik Hazırlık)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin belirli bir davranışı yapabilmesi veya bir yeteneği kazanabilmesi için gerekli olan organ ve sinir sisteminin biyolojik olarak yeterli düzeye ulaşmasıdır. Olgunlaşma, genetik yapının belirlediği potansiyelin açığa çıkması sürecidir. | Olgunlaşma, bireyin hazır olma durumudur. Genetik kodlamaya bağlıdır ve çevresel faktörler (eğitim, deneyim) olgunlaşmayı hızlandırmaz, sadece gerekli potansiyeli besler veya engeller. Belli bir davranış için ön koşuldur. | Anahtar Kelimeler: Biyolojik Hazırlık, Sinir Sistemi, Organlar, Genetik Potansiyel, Yaş ve Kalıtım Ürünü, Hızlandırılamaz, Ön Koşul. Olgunlaşma, öğrenme için bir taban oluşturur. Yeterli olgunlaşma olmadan, en iyi eğitim dahi etkili olamaz. |
Örnekler: Bir çocuğun, bacak kasları ve sinir sistemi yeterince gelişmeden (olgunlaşmadan) yürüyememesi. Parmak kasları ve el-göz koordinasyonu yeterli olgunluğa erişmeden kalemi doğru tutamaması ve yazmayı öğrenememesi. Ergenlik döneminde sesin kalınlaşması veya sakalların çıkması gibi biyolojik değişimler de olgunlaşma ile ilgilidir. |
4. Hazırbulunuşluk (En Kapsamlı Hazırlık Durumu)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin belirli bir konuyu öğrenmek veya bir davranışı gerçekleştirmek için sahip olması gereken olgunlaşma düzeyi, ön bilgiler, ilgi, tutum, motivasyon ve genel sağlık durumu gibi tüm fiziksel, bilişsel ve duyuşsal özelliklerin toplamıdır. | Hazırbulunuşluk, öğrenme için gerekli olan her şeyin bir araya gelmiş hali olarak düşünülebilir. Olgunlaşmadan daha kapsamlıdır, çünkü olgunlaşmanın yanı sıra bireyin geçmiş yaşantılarını, psikolojik durumunu ve isteğini de içerir. | Anahtar Kelimeler: Olgunlaşma + Ön Bilgiler + İlgi + Motivasyon + Sağlık. "Öğrenmeye en hazır olma hali" budur. Öğretmenler, ders planlarını yaparken öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerini dikkate almalıdır. |
Örnekler: Bir çocuğun okula başlamak için sadece zihinsel olarak değil, aynı zamanda tuvalet eğitimini tamamlamış, iletişim becerileri gelişmiş ve okula karşı olumlu bir tutuma sahip olması. Üniversite öğrencisinin istatistik dersini anlayabilmesi için sadece matematiksel olgunluğa değil, aynı zamanda temel istatistik terimlerini bilmeye ve derse karşı merak duymaya ihtiyacı olması. |
5. Öğrenme (Kalıcı İzli Davranış Değişikliği)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin yaşantıları (deneyim) veya tekrar yoluyla davranışlarında meydana gelen, nispeten kalıcı izli değişikliklerdir. Gelişim, öğrenmenin ürünü olan bu kalıcı değişikliklerle şekillenir. | Öğrenme, kasıtlı veya kasıtsız gerçekleşebilir. Her davranış değişikliği öğrenme değildir (örn: hastalık, alkol etkisi), ancak öğrenme sonucu oluşan değişiklikler kalıcı olmalıdır. Olgunlaşma ve hazırbulunuşluk öğrenmenin ön koşullarıdır. | Anahtar Kelimeler: Yaşantı, Tekrar, Kalıcı İzli Değişim, Davranış Değişikliği. Öğrenme, gelişimi hızlandıran en önemli çevresel faktördür. |
Örnekler: Bisiklet sürmeyi öğrenmek. Yeni bir yabancı dil öğrenmek. Ders çalışarak KPSS konularını kavramak. Sıcak sobaya dokunduktan sonra bir daha dokunmamayı öğrenmek. |
6. Kritik Dönem (Hassas Dönem)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Gelişimin belli bir özelliğinin veya bir becerinin kazanılması için bireyin çevresel uyarıcılara karşı en açık ve en hassas olduğu, biyolojik ve psikolojik olarak en uygun olduğu sınırlı zaman aralığıdır. | Bu dönemde belirli bir yaşantının kazanılması çok kolayken, bu dönem kaçırılırsa söz konusu gelişimin sağlanması ya çok zorlaşır ya da telafisi imkansız hale gelebilir. Genellikle geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilir. | Anahtar Kelimeler: En Hassas Zaman, Sınırlı Zaman Aralığı, En Uygun Zaman, Kaçırılırsa Telafisi Zor/İmkansız. Kritik dönem, öğrenmeye hazır olunan, ancak fırsat kaçırıldığında telafisinin güçleştiği dönemdir. |
Örnekler: Bebeklikte ilk 0-1,5 yaş arası güven duygusunun gelişimi için kritik dönemdir. Bu dönemde ihmal edilen bebeklerde yaşam boyu sürebilecek güvensizlik sorunları görülebilir. Dil gelişimi için 0-6 yaş arası kritik dönemdir. Bu dönemde dil öğrenemeyen bir çocuk, ileriki yaşlarda dili ana dil seviyesinde öğrenmekte çok zorlanır. Görme yetisinin gelişimi için bebeklik dönemi kritiktir. Doğuştan kataraktı olan bir bebeğin ameliyatı gecikirse, görme yetisi kalıcı olarak zarar görebilir. |
Harika! O halde, 3000 kelime hedefiyle, KPSS 2026 Eğitim Bilimleri için Gelişim Psikolojisi'nin ilk ve en temel konusunu, blog yazısı formatında, tüm detaylarıyla ve sınav odaklı bir yaklaşımla ele alıyoruz.
KPSS 2026 Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı - Gelişim Psikolojisi 1: Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri
Giriş: Gelişim Psikolojisine Yolculuk ve Temelleri
KPSS Eğitim Bilimleri'nin belki de en stratejik dersi olan Gelişim Psikolojisi'ne hoş geldiniz! Bu ders, çocukların, ergenlerin ve yetişkinlerin nasıl büyüdüğünü, düşündüğünü, hissettiğini ve başkalarıyla nasıl etkileşim kurduğunu anlamakla ilgilenir. Eğitim sürecinin merkezinde yer alan bu alana sağlam bir başlangıç yapmak, diğer tüm Eğitim Bilimleri derslerinin (Öğrenme Psikolojisi, Rehberlik, Ölçme ve Değerlendirme) temellerini doğru atmak anlamına gelir.
Bu ilk ve kritik konumuzda, gelişim psikolojisinin anahtar kavramlarını derinlemesine inceleyecek, aralarındaki farkları netleştirecek ve gelişim sürecini yöneten temel ilkeleri detaylı örneklerle ele alacağız. Amacımız, sadece ezberlemenizi sağlamak değil, aynı zamanda bu kavramları günlük yaşam ve eğitim ortamlarıyla ilişkilendirerek kalıcı öğrenmenizi sağlamaktır.
Hazırsanız, döllenmeden ölüme kadar süren bu muhteşem değişim yolculuğuna ilk adımımızı atalım!
BÖLÜM A: Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar (Analitik ve Sınav Odaklı Bakış)
Gelişim Psikolojisi, bireydeki değişimleri anlamak için bir dizi temel kavram kullanır. Bu kavramlar, sıklıkla birbiriyle karıştırılsa da, aralarındaki ince ayrımlar KPSS'de doğru cevaba ulaşmanızı sağlar.
1. Gelişim
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Döllenmeden başlayıp ölüme kadar devam eden, organizmada gözlenen, düzenli, ardışık, sürekli ve amaçlı değişimlerin bütünüdür. Hem fiziksel hem de psikolojik (bilişsel, duygusal, sosyal) tüm alanları kapsar. | Gelişim, sadece ileriye doğru (ilerleyici) değişimleri değil, aynı zamanda geriye doğru (gerileyici) değişimleri (örn: yaşlılıkta hafıza kaybı, unutma) de içerir. Ancak genellikle pozitif ve ileriye dönük anlamda kullanılır. | Anahtar Kelimeler: Süreklilik, Ardışıklık, Düzenlilik, Bütüncülük, Amaçlılık, Değişimin Toplamı. Formül: Gelişim = Büyüme + Olgunlaşma + Öğrenme. Gelişim, bu üç temel sürecin etkileşimiyle ortaya çıkan bir üründür. |
| Örnek: Bir çocuğun emeklemesi, yürümesi, konuşmayı öğrenmesi, soyut düşünebilmesi ve sosyal ilişkiler kurması, gelişimin farklı yönlerini temsil eder. |
2. Büyüme (Nicel Değişim)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Organizmanın fiziksel yapısında (boy, kilo, hacim, organların büyüklüğü vb.) meydana gelen nicel (sayısal, gözle görülebilir ve ölçülebilir) artıştır. | Büyüme, organizmanın büyüklüğündeki artışı ifade eder. Genellikle "fiziksel büyüme" olarak da anılır. İç organların büyümesi de bu kapsama girer. | Anahtar Kelimeler: Nicel Artış, Boy, Kilo, Hacim, Ölçülebilir, Fiziksel Değişim. Büyüme, içten dışa ve baştan ayağa doğru ilerler. |
| Örnek: Bir bebeğin doğumdan sonraki ilk bir yılda boyunun 50 cm'den 75 cm'ye uzaması veya kilosunun 3 kg'dan 9 kg'a çıkması bir büyüme örneğidir. Ayak numarasının büyümesi, dişlerin çıkması da büyümedir. |
3. Olgunlaşma (Biyolojik Hazırlık)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin belirli bir davranışı yapabilmesi veya bir yeteneği kazanabilmesi için gerekli olan organ ve sinir sisteminin biyolojik olarak yeterli düzeye ulaşmasıdır. Olgunlaşma, genetik yapının belirlediği potansiyelin açığa çıkması sürecidir. | Olgunlaşma, bireyin hazır olma durumudur. Genetik kodlamaya bağlıdır ve çevresel faktörler (eğitim, deneyim) olgunlaşmayı hızlandırmaz, sadece gerekli potansiyeli besler veya engeller. Belli bir davranış için ön koşuldur. | Anahtar Kelimeler: Biyolojik Hazırlık, Sinir Sistemi, Organlar, Genetik Potansiyel, Yaş ve Kalıtım Ürünü, Hızlandırılamaz, Ön Koşul. Olgunlaşma, öğrenme için bir taban oluşturur. Yeterli olgunlaşma olmadan, en iyi eğitim dahi etkili olamaz. |
Örnekler: Bir çocuğun, bacak kasları ve sinir sistemi yeterince gelişmeden (olgunlaşmadan) yürüyememesi. Parmak kasları ve el-göz koordinasyonu yeterli olgunluğa erişmeden kalemi doğru tutamaması ve yazmayı öğrenememesi. Ergenlik döneminde sesin kalınlaşması veya sakalların çıkması gibi biyolojik değişimler de olgunlaşma ile ilgilidir. |
4. Hazırbulunuşluk (En Kapsamlı Hazırlık Durumu)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin belirli bir konuyu öğrenmek veya bir davranışı gerçekleştirmek için sahip olması gereken olgunlaşma düzeyi, ön bilgiler, ilgi, tutum, motivasyon ve genel sağlık durumu gibi tüm fiziksel, bilişsel ve duyuşsal özelliklerin toplamıdır. | Hazırbulunuşluk, öğrenme için gerekli olan her şeyin bir araya gelmiş hali olarak düşünülebilir. Olgunlaşmadan daha kapsamlıdır, çünkü olgunlaşmanın yanı sıra bireyin geçmiş yaşantılarını, psikolojik durumunu ve isteğini de içerir. | Anahtar Kelimeler: Olgunlaşma + Ön Bilgiler + İlgi + Motivasyon + Sağlık. "Öğrenmeye en hazır olma hali" budur. Öğretmenler, ders planlarını yaparken öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerini dikkate almalıdır. |
Örnekler: Bir çocuğun okula başlamak için sadece zihinsel olarak değil, aynı zamanda tuvalet eğitimini tamamlamış, iletişim becerileri gelişmiş ve okula karşı olumlu bir tutuma sahip olması. Üniversite öğrencisinin istatistik dersini anlayabilmesi için sadece matematiksel olgunluğa değil, aynı zamanda temel istatistik terimlerini bilmeye ve derse karşı merak duymaya ihtiyacı olması. |
5. Öğrenme (Kalıcı İzli Davranış Değişikliği)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Bireyin yaşantıları (deneyim) veya tekrar yoluyla davranışlarında meydana gelen, nispeten kalıcı izli değişikliklerdir. Gelişim, öğrenmenin ürünü olan bu kalıcı değişikliklerle şekillenir. | Öğrenme, kasıtlı veya kasıtsız gerçekleşebilir. Her davranış değişikliği öğrenme değildir (örn: hastalık, alkol etkisi), ancak öğrenme sonucu oluşan değişiklikler kalıcı olmalıdır. Olgunlaşma ve hazırbulunuşluk öğrenmenin ön koşullarıdır. | Anahtar Kelimeler: Yaşantı, Tekrar, Kalıcı İzli Değişim, Davranış Değişikliği. Öğrenme, gelişimi hızlandıran en önemli çevresel faktördür. |
Örnekler: Bisiklet sürmeyi öğrenmek. Yeni bir yabancı dil öğrenmek. Ders çalışarak KPSS konularını kavramak. Sıcak sobaya dokunduktan sonra bir daha dokunmamayı öğrenmek. |
6. Kritik Dönem (Hassas Dönem)
| Tanım | Açıklama | KPSS Notu ve Anahtar Kelimeler |
| Gelişimin belli bir özelliğinin veya bir becerinin kazanılması için bireyin çevresel uyarıcılara karşı en açık ve en hassas olduğu, biyolojik ve psikolojik olarak en uygun olduğu sınırlı zaman aralığıdır. | Bu dönemde belirli bir yaşantının kazanılması çok kolayken, bu dönem kaçırılırsa söz konusu gelişimin sağlanması ya çok zorlaşır ya da telafisi imkansız hale gelebilir. Genellikle geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilir. | Anahtar Kelimeler: En Hassas Zaman, Sınırlı Zaman Aralığı, En Uygun Zaman, Kaçırılırsa Telafisi Zor/İmkansız. Kritik dönem, öğrenmeye hazır olunan, ancak fırsat kaçırıldığında telafisinin güçleştiği dönemdir. |
Örnekler: Bebeklikte ilk 0-1,5 yaş arası güven duygusunun gelişimi için kritik dönemdir. Bu dönemde ihmal edilen bebeklerde yaşam boyu sürebilecek güvensizlik sorunları görülebilir. Dil gelişimi için 0-6 yaş arası kritik dönemdir. Bu dönemde dil öğrenemeyen bir çocuk, ileriki yaşlarda dili ana dil seviyesinde öğrenmekte çok zorlanır. Görme yetisinin gelişimi için bebeklik dönemi kritiktir. Doğuştan kataraktı olan bir bebeğin ameliyatı gecikirse, görme yetisi kalıcı olarak zarar görebilir. |
BÖLÜM B: Gelişim Psikolojisinin Temel İlkeleri (Sınavın Can Damarı)
Gelişim Psikolojisi, bireydeki değişimleri açıklarken bir dizi temel ilkeye dayanır. Bu ilkeler, gelişim sürecinin genel geçer kurallarını ve kalıplarını ortaya koyar. Her bir ilke, KPSS sorularında karşınıza çıkar ve doğru yorumlandığında doğru cevaba götürür.
1. Gelişim Süreklidir ve Aşamalıdır (Ardışıklık İlkesi)
Açıklama: Gelişim, döllenmeden ölüme kadar durmaksızın devam eden kesintisiz bir süreçtir. Ancak bu süreklilik içerisinde, gelişim belirli aşamalar, evreler veya basamaklar halinde ilerler. Bu aşamalar genellikle birbirini takip eder ve belirli bir sıra izler. Bir aşama tamamlanmadan, genellikle diğerine geçilmez.
KPSS Notu: Gelişimdeki aşamalar evrenseldir (tüm kültürlerde görülür), ancak bu aşamaların tamamlama süresi bireysel farklılık gösterebilir.
Örnek:
Bir çocuğun önce emeklemesi, sonra ayağa kalkması ve en son yürümesi.
Piaget'nin bilişsel gelişim kuramındaki evrelerin (Duyusal-Motor, İşlem Öncesi, Somut İşlemler, Soyut İşlemler) birbirini sırasıyla takip etmesi.
2. Gelişim, Kalıtım ve Çevre Etkileşiminin Ürünüdür
Açıklama: Bireyin gelişiminde ne sadece genetik miras (kalıtım) ne de sadece yaşantılar (çevre) tek başına belirleyici değildir. Gelişim, bu iki faktörün karmaşık ve dinamik bir etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Kalıtım, bireyin potansiyelini (üst sınırı) belirlerken; çevre, bu potansiyelin ne kadarının ve nasıl gerçekleşeceğini etkiler.
KPSS Notu: "Gelişimde çevre mi, kalıtım mı daha önemlidir?" sorusu yanıltıcıdır. Her ikisi de vazgeçilmezdir. Kalıtım, "yapabilir mi?" sorusuna, çevre ise "ne kadarını ve nasıl yapabilir?" sorusuna yanıt verir.
Örnek:
Genetik olarak uzun boylu olma potansiyeline sahip bir çocuğun, yeterli beslenememesi ve sağlıklı bir çevrede büyümemesi durumunda boyunun beklenen düzeyde uzamaması.
Doğuştan müzik yeteneği (kalıtım) olan bir çocuğun, uygun eğitim ve enstrümanlarla (çevre) dünyaca ünlü bir piyanist olması.
3. Gelişim Genelden Özeli Doğrudur (Ayırt Edicilik İlkesi)
Açıklama: Birey, bir yeteneği veya davranışı kazanırken önce kaba, geniş ve genel hareketleri kullanır; daha sonra daha hassas, spesifik ve özel hareketleri gerçekleştirmeyi öğrenir. Büyük kas gruplarından küçük kas gruplarına doğru bir ilerleme söz konusudur.
KPSS Notu: Gelişimdeki beceri kazanım sıralamasını gösterir.
Örnek:
Bebek önce nesneleri tüm eliyle (pençe gibi) kavrar (genel), sonra başparmağı ve işaret parmağıyla (ince motor) tutar (özel).
Çocuk önce tüm vücuduyla topu yakalamaya çalışır, sonra sadece elleriyle yakalar.
Resim yaparken önce büyük karalamalar (genel) yapar, sonra küçük detayları (özel) çizebilir.
4. Gelişim Baştan Ayağa Doğrudur (Sefalokaudal İlke)
Açıklama: Fiziksel gelişim ve motor kontrol becerileri, vücudun üst kısmından (baş ve boyun) başlayarak, alt kısmına (ayaklar ve yürüme) doğru ilerler. Beyin ve sinir sistemi önce baş bölgesini, sonra gövdeyi, en son da bacakları kontrol etmeyi öğrenir.
KPSS Notu: Fiziksel ve motor gelişim yönünü gösterir.
Örnek:
Bir bebeğin önce başını ve boynunu dik tutabilmesi, sonra oturabilmesi ve en son desteksiz yürüyebilmesi.
Kas kontrolü önce baş-boyun bölgesinde sağlanır, daha sonra bacaklar üzerinde kontrol sağlanır.
5. Gelişim İçten Dışa Doğrudur (Proksimodistal İlke / Merkezden Çevreye)
Açıklama: Fiziksel ve motor gelişim, vücudun merkezine yakın bölgelerden (gövde ve omuzlar) başlayarak, merkeze uzak bölgelere (kollar, eller ve parmaklar) doğru ilerler.
KPSS Notu: Gelişimdeki koordinasyonun merkezden çevreye doğru olduğunu belirtir.
Örnek:
Bir çocuğun önce omuz ve kol hareketlerini kontrol etmeyi öğrenmesi, sonra ellerini ve en son parmaklarını kullanarak nesneleri manipüle etmesi.
Kollarını kullanarak bir nesneyi alabilen bir çocuğun, aynı zamanda parmak uçlarıyla küçük bir nesneyi tutmakta zorlanması.
6. Gelişim Bir Bütündür
Açıklama: Gelişimin farklı alanları (fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal, dilsel) birbirinden bağımsız değildir; birbirini karşılıklı olarak etkiler. Bir alandaki gelişim, diğer alanları olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir.
KPSS Notu: Gelişim alanlarının birbirini desteklediği veya olumsuz etkilediği durumlar bu ilkeyle açıklanır.
Örnek:
Fiziksel olarak sağlıklı ve enerjik bir çocuğun, spor faaliyetlerine katılarak sosyal becerilerini geliştirmesi.
Okulda bilişsel olarak başarılı olan bir öğrencinin, özgüveninin artmasıyla sosyal ilişkilerinde de daha aktif hale gelmesi (Bilişsel → Duygusal → Sosyal).
Aşırı stres yaşayan (duygusal) bir bireyin bağışıklık sisteminin zayıflaması (fiziksel) ve hastalıklara daha yatkın olması.
7. Gelişimde Bireysel Farklılıklar Vardır
Açıklama: Gelişim, tüm bireylerde aynı sırayı (evrensel sıra) izlemesine rağmen, bu gelişimsel aşamaları tamamlama hızı, yoğunluğu ve ulaşılan son düzey bireyden bireye farklılık gösterir. Herkesin kendine özgü bir gelişim ritmi vardır.
KPSS Notu: Bu ilke, öğretmenlerin farklı gelişim düzeyindeki öğrencilere göre öğretimi bireyselleştirmesi gerektiğini vurgular.
Örnek:
Bazı çocuklar 9 aylıkken yürürken, bazıları 15 aylıkken yürüyebilir. İkisi de normal gelişim göstermektedir; sadece hızları farklıdır.
Aynı yaş grubundaki öğrencilerin okuma hızlarının, matematiksel problem çözme yeteneklerinin veya sosyal olgunluklarının farklı olması.
8. Gelişim, Hızlanma ve Yavaşlama Dönemleri Gösterir (Ritim İlkesi)
Açıklama: Gelişim süreci, sabit bir hızla ilerlemez. Belli dönemlerde hızlanır (sıçramalar gösterir), belli dönemlerde ise yavaşlar veya plato çizer.
KPSS Notu: Gelişimin doğrusal bir çizgi gibi değil, dalgalı bir seyir izlediğini belirtir.
Örnek:
Hızlı Gelişim Dönemleri: Doğum öncesi dönem (en hızlı), bebeklik dönemi (0-2 yaş), ergenlik dönemi (12-18 yaş).
Yavaş Gelişim Dönemleri: İlk çocukluk dönemi (3-6 yaş sonları), son çocukluk dönemi (7-11 yaş).
Özet ve KPSS İçin Ek Stratejiler
Bu ilk bölümde, Gelişim Psikolojisi'nin altyapısını oluşturan anahtar kavramları (Gelişim, Büyüme, Olgunlaşma, Hazırbulunuşluk, Öğrenme, Kritik Dönem) ve 8 temel gelişim ilkesini detaylıca inceledik. Bu kavramlar arasındaki ayrımları netleştirmek ve ilkeleri örneklerle pekiştirmek, sınavdaki başarı için hayati öneme sahiptir.
Sınavda Karşılaşabileceğiniz Durumlar ve İpuçları:
Kavram Karıştırma: "Olgunlaşma" ile "Hazırbulunuşluk" en sık karıştırılan kavramlardır. Hazırbulunuşluk, olgunlaşmayı da içeren daha geniş bir kavramdır; motivasyon, ilgi, ön bilgi gibi unsurları da kapsar.
İlke-Örnek Eşleştirme: Sorularda genellikle bir örnek olay verilir ve bu örneğin hangi gelişim ilkesiyle açıklanabileceği sorulur. Örneğin, bir bebeğin önce kolunu sonra parmaklarını kullanması "Genelden Özele" veya "İçten Dışa" ilkesiyle açıklanabilir (Hangisi daha uygunsa).
Çok Boyutluluk: Unutmayın ki "Gelişim Bir Bütündür" ilkesi, bir alandaki gelişimin diğerini nasıl etkilediğini vurgular. Bu tür ilişkisel sorulara dikkat edin.
Öğrenme Stratejisi: Her kavramı ve ilkeyi kendi hayatınızdan veya çevrenizden örneklerle ilişkilendirerek öğrenmeye çalışın. Bu, soyut bilgileri somutlaştırır ve kalıcı öğrenmeyi sağlar.
Yorumlar
Yorum Gönder