Osmanlı Tarihi Önemli Olaylar ve Padişahlar: KPSS İçin Kronolojik Özet ve Kilit Bilgiler (KPSS 2026 Rehberi)
KPSS Tarih dersinin en hacimli ve detay gerektiren konularından biri şüphesiz Osmanlı Tarihi'dir. Kuruluşundan yıkılışına kadar yaklaşık 600 yıl süren bu imparatorluk, sayısız padişah, savaş, antlaşma ve reformla doludur. Adaylar için bu bilgi yığınını düzenli bir şekilde öğrenmek ve akılda tutmak zorlayıcı olabilir.
Bu kapsamlı rehberde, 2026 KPSS adayları için Osmanlı Devleti'nin Kuruluş, Yükselme, Duraklama, Gerileme ve Dağılma dönemlerini en önemli olaylar ve kilit padişahlar eşliğinde kronolojik ve özet bir şekilde sunuyoruz. Bu özet, ders çalışırken bir yol haritası görevi görecek ve önemli noktaları pekiştirmenize yardımcı olacaktır.
Osmanlı Devleti Tarihi: Genel Bakış ve Dönemlendirme
Osmanlı Devleti, 1299 yılında Söğüt ve Domaniç bölgesinde kurulan küçük bir beylikten, üç kıtaya yayılan cihanşümul bir imparatorluğa dönüşmüştür. Bu altı yüzyıllık serüven, beş ana döneme ayrılır:
Kuruluş Dönemi (1299-1453): Beylikten devlete geçiş ve Balkanlara yayılma.
Yükselme Dönemi (1453-1579): İstanbul'un fethi ile başlayan ve dünya gücü olma süreci.
Duraklama Dönemi (1579-1699): İç ve dış nedenlerle büyümenin yavaşlaması.
Gerileme Dönemi (1699-1792): Kaybedilen topraklar ve reform arayışları.
Dağılma Dönemi (1792-1922): Milliyetçilik akımları, kurtarma çabaları ve yıkılış.
Şimdi her dönemi kendi içinde önemli padişahlar ve olaylarla inceleyelim.
I. Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Osmanlı Beyliği'nin Söğüt'te kurulduğu ve güçlü bir devlet olma yolunda ilk adımların atıldığı dönemdir.
Osman Bey (1281/1299-1324): Beyliğin kurucusu. İlk vergi, ilk bağımsızlık hutbesi. Karacahisar'ın fethi.
Orhan Bey (1324-1359): İlk düzenli ordu (Yaya ve Müsellem), ilk vezirlik, ilk medrese, İznik'in fethi (1331), Bursa'nın fethi (1326 - başkent yapıldı), Karesioğulları Beyliği'nin alınması (Anadolu Türk siyasi birliği yolunda ilk adım). Çimpe Kalesi'nin alınması (1353) ile Rumeli'ye geçiş.
I. Murat (Hüdavendigâr) (1359-1389): Edirne'nin fethi (başkent yapıldı). Haçlılar'la Sırpsındığı (1364) ve I. Kosova (1389) Savaşları. İlk top, ilk devşirme sistemi. Pençik sistemi.
Yıldırım Bayezid (1389-1402): Niğbolu Savaşı (1396) ile Haçlıları yendi. Anadolu Türk siyasi birliğini büyük ölçüde sağladı. Ankara Savaşı (1402)'nda Timur'a yenilerek esir düştü ve Fetret Devri (1402-1413) başladı.
Fetret Devri (1402-1413): Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında taht kavgaları yaşandı. Bu dönemde Anadolu beylikleri yeniden kuruldu.
I. Mehmet (Çelebi Mehmet) (1413-1421): Devleti Fetret Devri'nden çıkararak yeniden toparladı, bu yüzden "Osmanlı Devleti'nin İkinci Kurucusu" olarak anılır.
II. Murat (1421-1451): Varna (1444) ve II. Kosova (1448) Savaşları ile Haçlıları mağlup etti. Balkanlar'daki Türk egemenliğini kesinleştirdi.
II. Yükselme Dönemi (1453-1579)
İstanbul'un fethi ile başlayan ve Osmanlı'nın dünya gücü haline geldiği altın çağıdır.
Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) (1451-1481): İstanbul'un Fethi (1453) ile Orta Çağ'ı kapatıp Yeni Çağ'ı başlattı. Boğazların kontrolü Osmanlı'ya geçti. Topraklarının birleşmesini sağladı. Kırım'ı fethetti (Karadeniz Türk Gölü oldu). Kanunname-i Âl-i Osman (Fatih Kanunnamesi).
II. Bayezid (1481-1512): Cem Sultan Olayı ile iç sorunlar yaşandı.
Yavuz Sultan Selim (I. Selim) (1512-1520): Çaldıran (1514) ile Safevilere karşı üstünlük sağladı. Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Savaşları ile Memlük Devleti'ni yıktı. Mısır'ı fethetti. Halifelik Osmanlı'ya geçti. Kutsal Emanetler İstanbul'a getirildi. Devletin gelirleri büyük ölçüde arttı.
Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman) (1520-1566): Osmanlı Devleti'nin en parlak dönemi. Mohaç Meydan Savaşı (1526) ile Macaristan'ı fethetti (dünyanın en kısa süren meydan savaşı). I. Viyana Kuşatması (1529). Preveze Deniz Savaşı (1538) ile Akdeniz'de üstünlük. Hint Deniz Seferleri. Fransa'ya ilk kapitülasyonlar (1535).
II. Selim (1566-1574): Sakız Adası'nın fethi. Kıbrıs'ın fethi (1571). İnebahtı Deniz Savaşı (1571)'nda Osmanlı donanması yakıldı.
III. Murat (1574-1595): Sokullu Mehmet Paşa'nın etkisi devam etti.
III. Duraklama Dönemi (1579-1699)
Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümü (1579) ile başlayan ve Osmanlı'nın iç ve dış sorunlarla mücadele ettiği dönemdir. İmparatorluk genişlemesi yavaşladı.
İç Nedenler: Merkezi otoritenin bozulması, Kapıkulu askerlerinin bozulması (Yeniçeri Ocağı), Celali İsyanları (ekonomik ve sosyal nedenli), Saray kadınlarının ve ulemanın siyasete karışması.
Dış Nedenler: Coğrafi Keşifler (ticaret yollarının değişmesi), Rönesans ve Reform (Avrupa'nın bilimsel ve dini gelişimi), Avrupa'da güçlü merkezi krallıkların kurulması.
Önemli Padişahlar ve Islahatlar:
IV. Murat (1623-1640): Baskı ve şiddetle merkezi otoriteyi sağladı. İçki ve tütün yasağı, kahvehanelerin kapatılması. Bağdat Fatihi.
Köprülüler Dönemi: Köprülü Mehmet Paşa ve Fazıl Ahmet Paşa gibi sadrazamlar, geniş yetkilerle devleti geçici olarak toparladı. Girit'in fethi (24 yıl sürdü).
Önemli Antlaşmalar: Vasvar Antlaşması (1664), Bucaş Antlaşması (1672) (Osmanlı'nın en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma).
IV. Gerileme Dönemi (1699-1792)
Karlofça Antlaşması (1699) ile başlayan ve kaybedilen toprakların geri alınmaya çalışıldığı, ancak çoğu zaman başarısız olunan dönemdir. Avrupa'nın üstünlüğü kabul edilmeye başlandı.
Karlofça Antlaşması (1699): Osmanlı'nın büyük toprak kaybettiği ilk antlaşma. Macaristan, Erdel, Podolya kaybedildi.
Prut Antlaşması (1711): Rusya'dan Azak Kalesi geri alındı. (Kazanılan tek prestijli antlaşma)
Pasarofça Antlaşması (1718): Avusturya'ya toprak kaybedildi. Lale Devri (1718-1730) başladı.
Lale Devri (1718-1730): Nevşehirli Damat İbrahim Paşa sadrazamlığında, III. Ahmet döneminde yaşandı. Batı tarzı ilk yenilikler (ilk matbaa, itfaiye teşkilatı, elçilikler). Patrona Halil İsyanı ile sona erdi.
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774): Rusya ile yapıldı. Kırım bağımsız oldu (daha sonra Rusya'ya bağlandı). Osmanlı ilk kez savaş tazminatı ödedi. Halifelik unvanı ilk kez bir antlaşmada kullanıldı.
İlk Islahatlar: III. Selim (1789-1807) döneminde Batı tarzı köklü yenilikler (Nizam-ı Cedit ordusu, sürekli elçilikler) yapıldı.
Ziştovi Antlaşması (1791) ve Yaş Antlaşması (1792): Avusturya ile barış, Rusya ile Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kesinleşti.
V. Dağılma Dönemi (1792-1922)
Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımının ve Avrupalı devletlerin Osmanlı üzerindeki baskısının arttığı, devleti kurtarma çabalarının sonuçsuz kaldığı dönemdir.
Fikir Akımları:
Osmanlıcılık: Tüm Osmanlı vatandaşlarını eşit sayarak bir arada tutma. (Başarısız oldu)
İslamcılık: Tüm Müslümanları halifelik etrafında birleştirme. (Başarısız oldu)
Türkçülük: Türk dilini ve kültürünü ön plana çıkarma. (Cumhuriyet'e giden yol)
Batıcılık: Batı'nın bilim ve tekniğini alarak modernleşme.
Tanzimat Dönemi (1839-1876): Abdülmecit döneminde Tanzimat Fermanı (1839) ilan edildi. Hukuk üstünlüğü, can ve mal güvenliği güvence altına alındı.
Islahat Dönemi (1856-1876): Abdülmecit döneminde Islahat Fermanı (1856) ilan edildi. Gayrimüslimlere daha fazla hak verildi.
I. Meşrutiyet (1876-1878): II. Abdülhamit döneminde ilan edildi. Osmanlı'nın ilk Anayasası Kanun-i Esasi (1876) yürürlüğe girdi. Halk ilk kez padişahın yanında yönetimde yer aldı. Meclis-i Mebusan açıldı. (93 Harbi bahane edilerek kapatıldı.)
II. Meşrutiyet (1908-1918): İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin etkisiyle yeniden ilan edildi.
Trablusgarp Savaşı (1911-1912): İtalya ile yapıldı. Uşi Antlaşması ile Trablusgarp ve Bingazi kaybedildi.
Balkan Savaşları (1912-1913): Balkan devletleri (Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ) ile yapıldı. Osmanlı, Edirne dahil birçok Balkan toprağını kaybetti.
I. Dünya Savaşı (1914-1918): Osmanlı Devleti'nin fiilen sona erdiği savaş. Mondros Ateşkes Antlaşması (1918) ile teslim oldu.
Mondros Ateşkes Antlaşması (1918): Osmanlı'nın işgallere açık hale geldiği ağır antlaşma. Özellikle 7. ve 24. maddeler kritik.
KPSS Tarihinde Kronoloji Neden Önemli?
Osmanlı Tarihi'nde kronolojik sıralama, olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini kurmak için hayati öneme sahiptir. Bir olayın ne zaman ve hangi padişah döneminde gerçekleştiğini bilmek, o dönemin genel politikalarını ve diğer olaylarla bağlantısını anlamanıza yardımcı olur.
Çalışma İpucu: Kronoloji kartları hazırlayın. Bir yüzüne olay veya padişahın adını, diğer yüzüne tarihini ve 2-3 kilit bilgisini yazın.
Sonuç:
KPSS Tarih dersindeki Osmanlı İmparatorluğu bölümü, kapsamlı ancak doğru yöntemlerle üstesinden gelinebilecek bir konudur. Bu özet rehber, padişahlar ve kilit olaylar arasındaki bağlantıyı kurmanıza yardımcı olacak, en çok soru gelen dönemlere odaklanmanızı sağlayacaktır. Kronolojik bir bakış açısıyla çalışmak, bilginizi daha sağlam bir şekilde yapılandırmanıza olanak tanır. Şimdiden başarılar dileriz!
Yorumlar
Yorum Gönder