KPSS 2026 Vatandaşlık Ders Notları - 10: Güncel Konular ve Vatandaşlık Bilinci

 

Güncel Konular ve Vatandaşlık Bilinci

Bu bölümde, KPSS'nin güncel bilgi ve genel kültür ağırlıklı sorularına odaklanacağız. Uluslararası Kuruluşlar, Türkiye'nin coğrafi ve kültürel mirasları, temel hukuki belgeler ve kamu kurumlarının özel görevleri gibi konuları sınav formatına uygun bir şekilde toparlayacağız.

---

I. Uluslararası Kuruluşlar ve Türkiye'nin Üyeliği

Küresel sistemin bir parçası olan Türkiye'nin üyesi olduğu ve faaliyet gösterdiği uluslararası platformlar, güncel konularda sıklıkla sorulur.

Kuruluş Adı	Kuruluş Tarihi	Merkezi	Temel Amacı (KPSS Odağı)
Birleşmiş Milletler (BM)	1945	New York, ABD	Uluslararası barış ve güvenliği korumak. Türkiye kurucu üyedir.
NATO	1949	Brüksel, Belçika	Kolektif savunma ve güvenlik işbirliği. Türkiye 1952'de üye oldu.
Avrupa Konseyi	1949	Strazburg, Fransa	Demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü korumak. Türkiye kurucu üyedir. AİHM bu konseye bağlıdır.
Avrupa Birliği (AB)	1993	Brüksel, Belçika	Ekonomik ve siyasi birlik. Türkiye aday ülkedir (tam üye değildir).
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)	1961	Paris, Fransa	Üye ülkelerde refahı ve ekonomik büyümeyi desteklemek.
Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ)	1992	İstanbul, Türkiye	Karadeniz havzasındaki ülkeler arasında ekonomik işbirliğini geliştirmek.
İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)	1969	Cidde, Suudi Arabistan	İslam dünyası arasında işbirliğini ve dayanışmayı güçlendirmek.

• KPSS Notu: Türkiye, AB'ye tam üye değildir, ancak Avrupa Konseyi'nin kurucu üyesidir. Bu ayrımı unutmayınız.

---

II. Türkiye'deki Temel Kamu Kurumları ve Görevleri

Bazı kurumların görevleri, hukuki yapılarından dolayı sınavda özel olarak sorulur.

A. Milli Güvenlik Kurulu (MGK)

• Başkan: Cumhurbaşkanı.

• Kararlarının Niteliği: Tavsiye niteliğindedir. Hükümet için bağlayıcılığı yoktur.

• Görevi: Devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanmasına dair görüş bildirmek.

B. Devlet Denetleme Kurulu (DDK)

• Bağlılık: Doğrudan Cumhurbaşkanına bağlıdır.

• Tek Denetleyemediği Yer: Yargı Organları.

C. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık)

• Kuruluş: TBMM'ye bağlıdır.

• Görevi: İdarenin işleyişi hakkında şikâyetleri incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak. Tavsiye niteliğinde kararlar verir, yargısal bir yetkisi yoktur.

D. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)

• Görevi: Bilgi edinme hakkının ve dilekçe hakkının kullanımı için elektronik ve yazılı başvuruları almak ve ilgili kurumlara iletmek.

---

III. Türkiye'nin Kültürel ve Doğal Mirası

KPSS, Türkiye'nin UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndeki varlıklarına sıklıkla yer verir.

Alan Adı	Şehir	Ek Bilgi (Neden Önemli)
İstanbul'un Tarihi Alanları	İstanbul	Ayasofya, Topkapı Sarayı gibi yapıları içerir.
Göbeklitepe	Şanlıurfa	Bilinen en eski mega-yapı ve tapınak kompleksi (Tarihin sıfır noktası).
Truva Antik Kenti	Çanakkale	Homeros'un İlyada Destanı'na konu olmuştur.
Pamukkale-Hierapolis	Denizli	Travertenler (doğal) ve Antik Roma Şehri (kültürel) mirası.
Kapadokya	Nevşehir	Peribacaları ve kayalara oyulmuş yerleşim yerleri (karma miras).
Hattuşa (Boğazköy)	Çorum	Hitit İmparatorluğu'nun başkentidir.
Afrodisias	Aydın	Antik heykeltıraşlık okulu ile ünlü Roma şehri.
Arslantepe Höyüğü	Malatya	İlk şehir devleti oluşumlarının görüldüğü alan.

• KPSS Notu: Bir alanın hem doğal hem de kültürel miras listesinde yer alması Karma Miras olarak adlandırılır. (Türkiye'de Pamukkale-Hierapolis ve Kapadokya bu statüdedir.)

---

IV. Güncel Hukuki Gelişmeler ve Kavramlar

A. İklim Değişikliği ve Çevre Hukuku

• Paris Anlaşması: Küresel sıcaklık artışını 2 derecenin altında tutmayı hedefleyen ve Türkiye'nin 2021'de onayladığı uluslararası iklim anlaşmasıdır.

• Sıfır Atık Projesi: Cumhurbaşkanlığı tarafından desteklenen, atıkların önlenmesi ve geri dönüştürülmesi üzerine kurulu çevresel projedir.

B. Teknoloji ve Dijitalleşme

• KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu): Kişisel verilerin işlenmesi, saklanması ve aktarılması konusunda bireylerin haklarını ve kurumların yükümlülüklerini belirleyen hukuki düzenlemedir.

C. Uluslararası Hukuksal Belgeler

• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İHEB): 1948'de BM Genel Kurulu tarafından kabul edilen ve temel insan haklarını güvence altına alan uluslararası temel belgedir.

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS): Türkiye'nin üyesi olduğu Avrupa Konseyi tarafından hazırlanmış, bireysel başvuru hakkını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) taşıyan hukuki sözleşmedir.

---

V. Türk Tarihinde Önemli İlkler ve Kavramlar

Olay / Kavram	Yıl	Açıklama
Türk Tarihinde İlk Anayasa	1876	Kanun-i Esasi (Osmanlı İmparatorluğu).
Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Anayasası	1921	Teşkilat-ı Esasiye Kanunu.
Kadınlara İlk Siyasi Hak	1930	Belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı.
Kadınlara Genel Oy Hakkı	1934	Milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı (Dünya'da birçok ülkeden önce verilmiştir).
Tek Dereceli Seçime Geçiş	1946	Milletvekillerini doğrudan halkın seçmesi.
Gizli Oy, Açık Sayım İlkesi	1950	Demokratikleşme açısından kritik dönüm noktasıdır.
İlk Anayasa Mahkemesi Kuruluşu	1961	1961 Anayasası ile kurulmuştur.