CÜMLEDE ANLAM :
CÜMLENİN ANLAMI VE YORUMU :
A – ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE CÜMLELER :
1.Neden – Sonuç Cümleleri :
Bir cümledeki yargılardan birinin neden ( sebep ) , diğerinin sonuç olabilecek şekilde
kullanılmasıyla ortaya çıkan cümlelerdir.
– Hava güzel olmadığı için pikniğe gidemedik.
Neden Sonuç
– Korkudan titriyordu.
Neden Sonuç
– Oraya gitmekle güvenirliğini kaybettin.
Neden Sonuç
UYARI: Neden – sonuç cümlelerini “ amaç – sonuç “ cümleleriyle karıştırmamak
gerekir. Neden – sonuç cümlelerinde , “ amacıyla “ ilgisi kurulamaz !
2. Amaç – Sonuç Cümleleri:
– Cümledeki yargılardan birinin amaç diğerinin sonuç olabilecek şekilde kullanılmasıyla
ortaya çıkan cümlelerdir.
– Kültürümüzü gelecek kuşaklara aktarmak adına bu kitabı hazırladık.
Amaç Sonuç
NOT : Bu cümlelerde “ amaç “ bölümündeki yargı , olumlu veya olumsuz yönde gerçekleşmemiştir.
3. Koşul Şart Cümleleri :
– Bir eylemin gerçekleşmesinin bir koşula bağlı olarak verildiği cümlelerdir.
Hava güzel olursa pikniğe gideceğiz.
Koşulu Temel cümle
– Kitabımı sana vereceğim ; ama temiz kullan.
Temel cümle Koşulu
4. Karşıtlık Bildiren Cümleler :
– Olayların , durumların ya da kişilerin , karşıt özelliklerinin birlikte verildiği
cümlelerdir.
– Fakirdi ; ama gönlü zengindi.
SORU :
1. Yaşam öyküsü yazma , birtakım ön çalışma yapmayı gerektirir.
2. İlkin , yaşam öyküsü yazılacak kişiyle ilgili kaynaklar , belgeler saptanır ; bunlar
değerlendirilir.
3. Bu yönden belgesel boyutludur yaşam öyküleri.
4. Kişinin ; mektuplarından , günlüklerinden , anılarından yararlanılır.
5. Ayrıca ; o kişinin eşinden , dostundan , onu tanıyanlardan bilgi alınır.
6. Bunlar yapılmadan oluşturulacak bir yaşam öyküsü hem ilgi çekici olmaz hem de
kişinin yaşam serüvenini tüm boyutlarıyla yansıtmaz.
Bu parçanın 1 numaralı cümlesinde belirtilen düşüncenin nedeni ( gerekçesi ) , kaçıncı
cümlede açıklanmıştır ?
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 e) 5
CEVAP : E
B. ANLAM ÖZELLERİNE GÖRE CÜMLELER :
1. Öznel Cümleler :
– Genellikle “ soyut anlamlı “ sözcüklerle kurulduğu için “ göreceli “ bir değer
taşıyan ; kişisel duygu ve düşünceler içeren ; doğruluğu ya da yanlışlığı
kanıtlanamayan cümlelerdir.
– Ahmet Haşim’in “ Sonbahar “ şiirindeki kişileştirme , çok ilgi çekicidir.
– Sanatçı , son on yılın en güzel öykülerini yazdı.
2. Nesnel Cümleler :
– Genellikle “ somut anlamlı “ sözcüklerle kurulduğu için “ görece “ bir değer
taşımayan , kişisel duygu ve düşünce içermeyen ; doğruluğu ya da yanlışlığı
kanıtlanabilen cümlelerdir.
– Yazarın ilk kitabı , geçen ay basıldı.
– Sanatçı , her üç eserinde de köy yaşamını ele almış.
SORU: Aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından ötekilerden farklıdır ?
a) Bu sanatçının resimleri , duygu ve düşünceyi görselliğe dönüştüren tutarlı bir
üslubun ürünüdür.
b) Sanatçı , kendine özgü çağdaşlık anlayışını ve eleştirel tavrını , bu dizide de
sürdürüyor.
c) Sanatçı , bu resimlerinde gerçekleri , değişik yorum ve çağrışımlara açık biçimde
vurguluyor.
d) Sanatçının son resimleri , sıcak ve etkileyicidir.
e) Sanatçının , sarı ve yeşil renkleri ağırlıklı olarak kullandığı kırsal kesim
resimlerinde , çalışan köylüler görülüyor.
CEVAP : E
( E ‘ de ki “ nesnel “ diğerleri “ öznel “ yargılardır )
C. ANLATIM ÖZELLİĞİNE GÖRE CÜMLELER :
1 . Doğrudan Anlatım :
– Bir kişinin , herhangi bir konudaki görüş ve düşüncelerini , değişikliğe uğratmadan
“ söyleyen kişinin ağzından yansıtan anlatıma “ Doğrudan Anlatım ” denir.
– Alıntı ifadeler “ tırnak içinde “ aktarılır.
– Alıntı cümlelerden sonra “ virgül “ de getirilebilir.
– Ahmet : “ Bu işte çok başarılı olacağım. “ dedi.
– Cenap Şahabettin ‘ in güzel bir sözü var : “ Akıl yaşta değil , baştadır ; fakat
aklı başa yaş getirir . “
2. Dolaylı Anlatım :
– Bir başkasından alınan sözün , “ anlamını bozmadan “ “ kişinin kendi sözcükleriyle “
bir başkasına aktarılmasına denir.
– İşini bitirince bizi arayacağını söyledi.
– Sanatın , derin bir hayal gücünün ürünü olduğu belirtti.
D . ANLAMINA GÖRE CÜMLELER :
1 . Anlamdaş Cümleler :
“ Anlam “ bakımından birbirine denk düşen ; başka sözcüklerle “ aynı düşünceyi “
dile getiren cümlelere denir.
Soru : “ Sanat ürünlerine ilgi duymayan , hayali işlemeyen , başkalarının acılarına ,
dertlerine ortak olmayan bir bilim adamı, bir yargıç , bir yönetici düşünelim ; ne
yararı olur bunların toplumlarına ? ”
Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin anlamıyla aynı doğrultudadır ?
a ) Belirli bir eğitim almış kişi , sanata ve toplum sorunlarına duyarsız kalıyorsa bu
kişiden topluma yarar gelmez.
b ) Eğitim görmüş kişiler , genellikle sanat ve edebiyata meraklı olurlar.
c ) Sanatçının bir görevi de kendisini , yaşadığı topluma kabul ettirmektir.
d )Toplumla ve sanatla ilgili sorunlar , çoğu zaman eğitim görmüş kişilerce bile
çözülememektedir.
e ) Aydın kişiler , ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya kaldığı sürece başarılı eserler
ortaya koyamazlar.
CEVAP : A
2. Yakın Anlamlı Cümleler :
“ Anlam bakımından özdeş olmayan ; fakat birbirine yakın anlamlar içeren ”cümlelerdir.
SORU : “ Şiire , yaşlı bir şair gibi başlamak , genç bir şair gibi onu sürdürmek
gerekir . “
– Bu cümlede anlatılmak istenen , aşağıdakilerden hangisine anlamca en yakındır ?
a) Şiir , deneyim ve coşkunun ürünü olmalıdır.
b) Şair , gençlik döneminde daha çok ürün verebilir.
c) Gerçek şiire , sürekli çalışmalar sonunda ulaşılır.
d) Şiir yazmaya , belli bir yaştan önce başlanmaz.
e) Şiirde , duyguların ve aklın payı , aynı oranda olmaz.
CEVAP : A
3. Karşılaştırma Anlatan Cümleler :
İki varlık , kavram arasındaki “ karşıtlıkları ya da benzerlikleri“ belirten
cümlelerdir.
– Şiir , öyküye göre sıkıştırılmış bir metindir.
– Bilim , doğruyu ; sanatsa güzeli araştırır.
– O , okulun en çalışkan öğrencilerindendi.
4. Aşamalı Durum Anlatan Cümleler :
Olayların, durumların “ olumlu veya olumsuz yönde“ giderek değiştiğini, (ilerlediğini )
ifade eden cümlelerdir. Bu cümlelerde eylemler, olaylar, durumlar birdenbire
değişmez; “ aşamalı bir şekilde “ gelişir.
– Okudukça öğreniyor , öğrendikçe kendine güven duyuyor.
– Adamın rahatsızlığı , giderek artıyor.
5. Eşitlik Bildiren Cümleler :
Bazı olay ve kavramlar arasında yapılan karşılaştırmaya dayalı olarak bir “ eşitliği “
dile getiren cümlelerdir.
– Kazancının yarısını annesine , yarısını babasına verdi.
– Yarışmaya katılacak öğrenciler , üçerli grup oluşturdular.
6. Olasılık Bildiren Cümleler : ( Sanki , galiba , sanırım , belki )
– Bir eylemin , olumlu ya da olumsuz yönde gerçekleşeceğine dair “ kesin bir anlam
içermeyen “ cümlelerdir.
– Toplantı , belki ertelenir .
– O da haberi duymuş olabilir.
– Bu akşam yanınıza gelemeyebilirim.
7. Varsayım Cümleleri :
Bir eylemin ( olayın ) gerçekleşmeden geçici olarak ya da sürekli olarak bir biçimde
düşünülmesidir.
( Varsayım , farz edelim , diyelim ki , tut ki , kabul et ki, haydi …. )
– Diyelim ki bu maçı da kaybettik.
– Onun da bize karşı olduğunu varsayalım.
– Tut ki bu olayı ailesi duydu.
8. Tanım Cümleleri :
İlgili kavram ya da nesneye yöneltilen “ bu nedir ? “ sorusuna karşılık olan
cümlelerdir. “ Nesnel ya da öznel “ olabilir.
– İnsan , düşünen bir canlıdır. ( Nesnel tanımlama )
– Tiyatro , hayata açılan yeni bir penceredir. ( Öznel tanımlama )
9. Olumlu ya da Olumsuz Eleştiri İçeren Cümleler :
Bir kişinin , eserin , olay ya da durumun “ olumlu , olumsuz yanlarının” ayrı ayrı ya
da birlikte verildiği cümlelerdir.
– Yazar , öykülerindeki mükemmelliği yazık ki romanlarına taşıyamamış.
– Yazarın , sözcük seçiminde gösterdiği titizliğe , konunun yavanlığı gölge
düşürüyor.
10. Ön yargı Anlamı İçeren Cümleler :
Bir konuyla ilgili tam olarak bilgi sahibi olmadan o konuda , “ kesin bilgi
sahibiymiş “ gibi hükümlerin verildiği cümlelerdir.
– İlk filmiyle ödül alacağına inanmıyorum.
– Yazarın bu son romanı , eminim yok satacaktır.
11. Gereklilik Anlamı İçeren Cümleler :
“ Gereklilik kip eki “ ya da “ gerek , lazım , zorunda … “ sözcükler
kullanılarak oluşturulan cümlelerdir.
– Bu konuyu iyi düşünmek lazım.
– Planlı ders çalışmalısın.
12 . Dilek ( İstek ) Cümleleri :
Bir “ isteği , dileği “ yansıtan cümlelerdir.
– Keşke bu yıl sınavı kazansam.
– Pikniğe keşke sen de gelsen.
13 . Hayıflanma Anlamı İçeren Cümleler :
Geçmişte “ yapamadığımız “ bir eylemden dolayı duyulan üzüntüyü yansıtan
cümlelerdir.
– Gençlikte bir güzel gezmek , bir güzel eğlenmek varmış.
14. Pişmanlık Anlamı İçeren Cümleler :
Geçmişte “ yaptığımız “ bir eylemin , yanlış oluşundan dolayı duyulan üzüntüyü
yansıtan cümlelerdir.
– Seninle oraya gitmez olsaydım.
– Seni neden getirdim buraya sanki ?
15. Sitem Anlamı İçeren Cümleler :
Kırılganlığın , güzel bir dille yansıtıldığı cümlelerdir.
– Ankara ‘ dan İzmir ‘ e kadar gelmişsin de bana uğramamışsın
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder