NOKTALAMA İŞARETLERİ :
1. NOKTA :
– Anlamca tamamlanmış cümlelerin sonunda kullanılır.
– Yazılarında zaman zaman toplumsal ve ekonomik sorunlara da değinir.
– Bazı kısaltmaların sonunda kullanılır.( Birden çok sözcükten oluşan özel adların
kısaltmaları hariç )
– İng.
A.B.D
– Mah.
– Sayıların sonunda kullanılır.
– 2. katta oturuyorlar.
– Tarihlerin yazılışında gün , ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için
kullanılır.
– 11.04.1994
– Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için kullanılır.
– 09.30
2. VİRGÜL :
– “ Eş görevli kelime ” ve kelime gruplarının arasına konur.
– Fırtınadan , soğuktan , karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak , aydınlık
, sevimli odanın havasında erir gibi oldum. ( Halide Edip ADIVAR , Kalp Ağrısı )
– “ Sıralı cümleleri ” birbirinden ayırmak için kullanılır.
– İçeri girdim , her yeri aradım , onu bulamadım.
– Cümle içinde “ ara sözleri ve cümleleri ” ayırmak için kullanılır.
– Sevdiği arkadaşı , Ayşe , ona kitap hediye etti.
“ Anlama güç katmak için ” yinelenen sözcükler arasına konur.
– Aksam , yine akşam , yine akşam ( Ahmet HAŞİM )
Göllerde bu dem bir kamış olsam.
– “ Hitap ” için kullanılan sözcüklerden sonra konur.
– Sayın Vali ,
– Değerli Arkadaşım ,
– Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak “ ret , kabul ve teşvik ” bildiren
kelimelerden sonra kullanılır.
– Peki , senin dediğin gibi olsun.
– Hayır , şimdi anlatamam
– Cümlede anlam karışıklığını gidermek için kullanılır.
– Küçük , çam ağacının ardına saklanmıştı.
3. Noktalı Virgül :
Cümle içinde virgülle ayrılmış bir tür veya grupları birbirinden ayırmak için
kullanılır.
– Marketten domates, biber , marul ; ayva , portakal , elma aldık.
Ögeler arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
– At ölür , meydan kalır ; yiğit ölür şanı kalır.
“ Ama , fakat , çünkü , ancak … ” bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bu
bağlaçlardan önce kullanılır.
– Sınavı kazandı ; çünkü çok çalıştı.
4. İki Nokta :
– Kendisinden sonra “ örnek ” verilecek cümlenin sonuna konur.
– Ege Bölgesi’nde birçok ürün yetişir : üzüm, zeytin , incir , tütün …
– Kendisinden sonra “ açıklama ” yapılacak cümlenin sonuna konur.
– Sanatçının temel görevi şudur : Topluma iyiyi , doğruyu gösterir.
– Edebi eserlerdeki “ karşılıklı konuşmalarda ” konuşan kişinin adından sonra konur.
– Bilge Kağan : Türklerim , işitin !
UYARI : İki noktadan sonra örnek verilecekse sözcük küçük harfle , iki noktadan
sonra açıklama yapılacaksa cümle büyük harfle başlar !
5. Kesme İşareti :
– Özel isimlere gelen “ çekim eklerinin ” ayrılmasında kullanılır.
– Yarın akşam İzmir ’ e gideceğiz.
– Bu konuda bir de Ayşe’nin fikrini alalım.
UYARI : Eğer “ özel isim ” yapım eki almışa bu ek (‘) ile ayrılmaz.
Özel isim , yapım ekinden sonra “ çekim eki ” alırsa yine (‘) ile ayrılmaz.
– Türkçenin zenginlikleri…
UYARI : Özel adlara getirilen “ – ler ” eki “akrabalık , aile yakınları ” anlamı
içeriyorsa (‘) ile ayrılmaz.
– Bu akşam Ahmetlere gideceğiz.
– Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.
– ABD’ ye gitti.
– 8’ inci madde…
6. Ünlem İşareti :
“ Sevinç , acı , korku , şaşma ” gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna
konur.
– Ne mutlu Türküm diyene !
– Aman Allah’ım !
Not 1 : Ünlem işareti , seslenme ve hitap sözlerinden sonra konulabileceği gibi “ cümlenin sonuna ” da konabilir.
– Arkadaş , biz bu yolda türküler tuttururken sana uğurlar olsun , ayrılıyor
yolumuz ! ( Faruk Nafiz ÇAMLIBEL)
Not 2 : Bir söze “alay , küçümseme ” anlamı kazandırmak için parantez
içinde ( ! ) kullanılır.
– Adamın bu yaptıkları akıllıca ( ! ) gerçekten.
– Ne kadar nazik ( ! ) bir insan.
7. Soru İşareti :
– “ Soru bildiren ” cümlelerin sonuna konur.
– Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer ?
( Ahmet HAŞİM , Merdiven )
– “ Soru , vurguyla belirttiği zaman da ( ? ) kullanılır.
– Adınız ?
– Mesleğiniz ?
– Soru bildiren cümle veya sözlerde bazen cevabın ne olacağı , sözün
gelişinden belli olur. Bu tür cümlelerin sonunda da ( ? ) kullanılır.
– Haksız mıyım?
– Liderler içinde Atatürk gibisi var mı ?
– Bir bilginin , şüpheyle karşılandığı , kesin olmadığı durumlarda ( ? )
kullanılır.
– Fuzuli 1496 ( ? ) yılında doğmuş
Uyarı 1 : “ mı , mi ” ; “ – ınca , – ince ” anlamında ( zarf – fiil işleviyle kullanıldığı
zaman ) “ Soru işareti ” kullanılmaz.
– Hava açtı mı onu evde tutamazsınız.
Uyarı 2 : Soru ifadesi taşıyan “ sıralı ve bağlı cümlelerde ” soru işareti en sona
konur !
– Çok yakından mı bu sesler , çok uzaklardan mı ,
– Üsküdar ‘ dan mı , Hisardan mı , Kavaklar ’dan mı ?
( Yahya Kemal BEYATLI )
8. Üç Nokta :
– Tamamlanmamış cümlelerin “ sonunda kullanılır.
– Bahar geliyordu. Dışarıda güneşli bir hava , renk renk çiçekler …
– “ Benzer örneklerin sürdürülebileceğini ”göstermek için kullanılır.
– Bahçede birçok meyve ağacı var : elma , ayva , kiraz …
– “ Söylenmek istenmeyen ” sözler yerine kullanılır.
– Bu sözleri … söylemiş olabilir.
9. Tırnak İşareti :
– Cümle içinde “ başkasına ait sözlerin aktarılmasında ” kullanılır.
– Herder : “ Eğer zamanın içinde yaşıyorsak onunla ilerlemeye mecburuz. Aksi halde o bizi sürükler. ” diyor.
Uyarı 1 : “ Aynen alınmayan ” sözler ( “ ) içinde gösterilmez.
– Bizimle gelemeyeceğini söyledi
– Cümle içinde geçen “ kitap , dergi ” isimleri ( “ ) içine alınabilir.
– Yazarın , “ Aşk– ı Memnu ”romanını zevkle okudum.
Uyarı 2 : Tırnak içerisine alınan ifadelerde ayrıca kesme işareti kullanılmaz.
– Ahmet HAŞİM’ in “ O belde ” sini okumalısın.
– Cümlede “ önemsenen , vurgulanmak istenen sözcükler ” ( “ ) içine alınabilir.
– Sanatçıların kullandıkları takma adlara , “ mahlas ” adı verilir.
10. Parantez ( Ayraç ) :
– Cümle içinde bir sözcüğün “ eş anlamlısı ” verilirse kullanılır.
– Bu dizede teşbih ( benzetme ) yapılmış.
– Cümledeki herhangi bir sözcüğün “ açıklanması ” durumunda kullanılır.
– Türkçede bir isim ve bir yardımı eylemle ( et – , eyle – , ol – , kıl – ) kurulan
ifadeler birleşik eylem oluştururlar.
– Cümle içinde kullanılan tarihler ya da bir sözcüğün anlamıyla ilgi noktalamalar ( )
içine alınır.
– Yunus Emre 13. , 14. yy zaman diliminde ( 1240 – 1320 ) yaşamıştır.
– Çok dürüst ve saygılı ( ! ) bir insandı.
– “ Yabancı sözcüklerin “ okunuşu ( ) içinde gösterilir.
– Montaigne ( Monteyn ) ünlü bir deneme yazarıdır.
– Tiyatro metinlerinde “ hareketleri anlatan bölümler ( ) içine alınır.
– Adam ( Başını öne eğerek ) : “ Bilmiyorum ” dedi.
11. Kısa Çizgi :
“ Anlam ilişkisi ” bulunan sözcükler arasında kullanılır.
– Aydın – İzmir yolu ,
– Ural – Altay dil grubu.
“ Ara sözleri , ara cümleleri ” ayırmak için kullanılır.
– Eylül romanı – bu romanı büyük bir zevkle okumuştum – ilk psikolojik romanımızdır.
“ Satıra sığmayan kelimeler bölünürken ” kullanılır.
– Soğuktan mı titriyordum yoksa heyecandan, üzüntü –den mi bilmem ?
Dil bilgisinde “ kökleri ” “ ekleri ” ayırmak için kullanılır.
– Büyü – k
– Mut – lu – luk
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.
– Başar –
– Çalış –
Dil bilgisinde “ eklerin başına ” konur.
– “ –den , -an , – en ”
Dil bilgisinde “ heceleri göstermek ” için kullanılır.
– Ya – zar – lık ,
– Prog – ram
“ Adres ” yazarken “ semt ile şehir arasına ” konur.
– Merzifon – AMASYA.
12. Uzun Çizgi : ( Konuşma Çizgisi )
Yazıda satır başına alınan “ konuşmaları ” göstermek için kullanılır.
– – Sende bizimle gelecek misin?
– – Neden gelmeyeyim?
– – Hiç , sordum sadece.
Uyarı : Konuşmalar , tırnak içinde verildiği zaman “ uzun çizgi kullanılmaz ”
– Ayşe Hanım : “ Sen de bizimle gelecek misin ? ” dedi.
Soru 1 :
Burada şu konuya açıklık getirmek gerek ( ) Din ve dünya işlerinin sınırı nedir ( )
Laiklik kimilerinin sandığı gibi dine aykırı bir ilke midir ( ) yoksa yeni durumlar , yeni
gelişmeler karşısında onu kendi özüne uygun biçimde yorumlama eğilimi midir ( )
Bu parçadaki parantez içi boşluklara aşağıdakilerin hangisinde verilen noktalama
işaretleri sırasıyla getirilmelidir ?
a) (.) (?) (;) (?) b) (…) (?) (;) (?) c) (:) (…) (,) (?)
d) (:) (?) (,) (?) e) (.) (?) (?) (?)
CEVAP : D
Soru 2 :
Bu durumda şu sonuca varmalıyız ( ) İnsanlar , el işaretleriyle ve sözcüklerle ( )
hayvanlar ise anlamsız seslerle ( ) klasik davranışlarla ve koku alma yoluyla iletişim
kurabilirler ( )
Yukarıdaki parantezlerle belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden
hangileri sırasıyla getirilmelidir ?
a) (:) (;) (,) (.) b) (:) (,) (,) (…) c) (.) (,) (,) (.)
d) (;) (-) (;) (.) e) (;) (,) (,) (.)
CEVAP : A
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder