YAZIM KURALLARI
1
BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER
1. Cümle büyük harfle başlar: Ak akçe kara gün içindir.
Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.
2. Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan
cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun
noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur:
Atatürk: "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil
kanda mevcuttur!"diyor.
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek
yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi
göstermek için geziyoruz.
Uyarı: Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri
büyük harfle başlamaz:
Bir zamanlar bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan
on, on iki yıl önce Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz
bucaksız denilecek kadar genişti.
3. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle
başlar: Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni
küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir. (Cenap
Şahabettin)
Uyarı: Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde
olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük
harfle başlamaz: Bu eskiliği siz de çok evde
görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri,
lekeler... (Memduh Şevket Esendal)
Uyarı: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra
gelen kelime büyük harfle başlamaz: 2005 yılında Türk
Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.
4. Dizeler genellikle büyük harfle başlar:
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi (Muhibbi)
5. Özel adlar büyük harfle başlar:
***Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle
başlar: Mustafa Kemal Atatürk, Kâzım Karabekir, Ahmet
Haşim, Karacaoğlan, Victor Hugo.
***Takma adlar da büyük harfle
başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Demirtaş
(Ziya Gökalp), Tarhan (Ömer Seyfettin), Aka
Gündüz (Hüseyin Avni, Enis Avni), Kirpi(Refik Halit
Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server
Bedi (Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Sıtkı
Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık)
***Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri,
unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük
harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk,
Kaymakam Erol Bey, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep
Hanım, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behçet Uz,
Mareşal Fevzi Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel; Fatih Sultan
Mehmet, Genç Osman
***Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle
başlamaz: Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Kemal dayı,
Saim amca, Ali enişte.
***Akrabalık bildiren kelimeler başa geldiğinde
lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle baş-
lar: Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan.
***Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra
gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler de
büyük harfle başlar: Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın
Rektör, Sayın Vali,
***Hitap kelimeleri de büyük harfle başlar: Sevgili
Kardeşim, Aziz Dostum, Değerli Arkadaşım,
6. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle
başlar: Sarıkız, Fino, Karabaş, Pamuk, Minnoş, Tekir.
7. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Türk,
Alman, İngiliz, Rus, Arap, Japon; Oğuz, Kazak, Kırgız,
Özbek, Tatar; Karakeçili
8. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Türkçe,
Almanca, İngilizce, Rusça, Arapça; Oğuzca, Kazakça,
Kırgızca, Özbekçe, Tatarca.
9. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye
Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan,
Azerbaycan Cumhuriyeti.
10. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını
bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık,
Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Musevi;
Hanefilik, Hanefi; Malikilik, Maliki; Protestanlık,
Protestan; Katoliklik, Katolik.
11. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle
başlar: Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele.
Uyarı: Ancak tanrı kelimesi özel ad olarak
kullanılmadığında küçük harfle başlar: Eski Yunan
tanrıları. Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması
gelenekleşmiştir: cennet, cehennem, uçmak, tamu,
peygamber, sırat köprüsü
YAZIM KURALLARI
2
12. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle
başlar: Merkür, Neptün, Plüton, Halley, Dünya, Güneş,
Ay vb.
Uyarı: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı
dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.
13. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde,
sokak, semt vb.) büyük harfle başlar: Asya, Amerika; İç
Anadolu, Doğu Anadolu, Ankara, İstanbul, Taşkent,
Turgutlu; Atatürk Bulvarı, Ziya Gökalp Caddesi;
Sankiyedim Sokağı
Uyarı: “Doğu” ve “batı” sözleri yön bildirdiğinde küçük
olarak yazılır: Bursa’nın doğusu. Bu sözler düşünce, hayat
tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak
yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.
Uyarı: Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir,
göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle
başlar: Ağrı Dağı, Çanakkale Boğazı, Ege Denizi, Van Gölü,
Konya Ovası
Uyarı: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il,
ilçe, bucak, belde, köy vb. sözler küçük harfle
başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Taflan köyü
14. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında
geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde,
sokak kelimeleri büyük harfle başlar: Yıldız Mahallesi,
Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Zafer Meydanı,
Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene
Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, Fevzi Çakmak Sokağı,
İnkılâp Sokağı, Reşat Nuri Sokağı, Türk Ocağı Sokağı.
15. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı
adlarının bütün kelimeleri büyük harfle
başlar: Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, İshakpaşa
Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi,
Alanya Kalesi, Galata Köprüsü,
16. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi
büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk
Dil Kurumu, Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi, Devlet
Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Atatürk Orman Çiftliği,
Çankaya Lisesi; Anadolu Kulübü, Mavi Köşe Bakkaliyesi;
Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Muharip Gaziler Derneği,
Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu, Danışma Kurulu, Talim ve
Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
17. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo,
heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle
başlar: Kendi Gök Kubbemiz, Sinekli Bakkal; Türk Dili,
Varlık; Resmî Gazete, Hürriyet, Saraydan Kız Kaçırma,
Onuncu Yıl Marşı.
Uyarı: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb.
sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi, Türk Dili
dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu.
Uyarı: Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde
bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı,
mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: Mai ve Siyah,
Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?
Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya
Devlet Başa ya Kuzgun Leşe
18. Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği
kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar: 29
Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve
Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı,
Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27
Mart Dünya Tiyatrolar Günü, 14 Mart Tıp Bayramı,
Hıdırellez.
19. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle
başlar: Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri,
İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi,
Servetifünun Dönemi, Tanzimat Dönemi.
Uyarı: Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren
terimler küçük harfle başlar: divan şiiri, divan edebiyatı,
halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, Türk dili,
Türk sanat müziği, Türk halk müziği, tekke edebiyatı.
20. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük
harfle başlar: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük,
Türkçe, Türkolog, Türkoloji, Avrupalı, Avrupalılaşmak,
Asyalılık, Darvinci, Konyalı, Bursalı.
Uyarı: Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar,
dolar, lira, yeni kuruş, liret.
Uyarı: Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle
içinde büyük harfle yazılmaz.
21. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik
kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar: Antep
fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi,
İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van
kedisi.
22. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük
harfle başlar: 29 Mayıs 1453 Salı günü, 29 Ekim 1923, 28
Aralık 1982'de göreve başladı. Lale festivali 25 Haziranda
başlayacak. 1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a
çıktım.
Uyarı: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları
küçük harfle başlar: Okullar genellikle eylülün ikinci
haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantılarını
perşembe günleri yaparız.
YAZIM KURALLARI
3
23. Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle
başlar: Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs
Durağı, Dolmuş Durağı, Şehirler Arası Telefon, III. Kat, IV.
Sınıf, I. Blok.
BİRLEŞİK YAZILAN KELİMLER
Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları,
birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve
kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni
bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime
olurlar: yer çekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir,
açıkgöz, söz etmek, zikretmek, hasta olmak, gelebilmek,
yazadurmak, alıvermek; çoluk çocuk, çıtçıt, altüst;
başüstüne, günaydın; sağ ol, ateşkes, külbastı.
A. BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik
yazılır: kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata),
nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar
ertesi), sütlaç (< sütlü aş), birbiri (< biri biri),
emretmek (<emir etmek), kaybolmak (<kayıp
olmak); haletmek (<hal’ etmek=tahttan indirmek), meno-
lunmak (<men’ olunmak); affetmek (<af
etmek), reddetmek (<ret etmek).
2. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme
sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine
uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
a. Bitki adları: aslanağzı, civanperçemi,
keçiboynuzu, kuşburnu, turnagagası
b. Hayvan adları: danaburnu (böcek), akbaş (kuş),
karafatma (böcek), kızılkanat (balık), sarıkuyruk (balık),
yeşilbaş (ördek), sazkayası (balık), yalıçapkını (kuş)
c. Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabacak
ç. Yiyecek
adları: dilberdudağı (tatlı), hanımgöbeği (tatlı),
hanımparmağı (tatlı),kadınbudu (köfte), kadıngöbeği (tat
lı), kargabeyni (yemek), kedidili (bisküvi), tavukgöğsü(tat
lı), vezirparmağı (tatlı)
d. Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş.
f. Gök cisimlerinin adları: Arıkovanı (yıldız kümesi),
Büyükayı (yıldız kümesi), Küçükayı (yıldız kümesi),
Samanyolu (yıldız kümesi), Yedikardeş (yıldız kümesi).
g. Renk adları: baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği,
devetüyü, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği,
vişneçürüğü, yavruağzı.
3. Kurallı bileşik fiiller bitişik yazılır: alabildiğine,
yapabilmek; uyuyakalmak; gidedurmak; çıkagelmek,
düşeyazmak, öleyazmak; alıvermek, gelivermek,
uçuvermek; düşmeyegör
4. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış
birleşik kelimeler bitişik yazılır: alaşağı, albeni,
ateşkes, çalçene, çalyaka, dönbaba, gelberi, incitmebeni,
rastgele, sallabaş, sallasırt, sıkboğaz, unutmabeni; çekyat,
geçgeç, kaçgöç, kapkaç, örtbas, seçal,
veryansın, yapboz, yazboz tahtası.
5. an/en, r/ar/er/ır/ir, maz/mez ve mış/
miş sıfatfiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan
birleşik kelimeler bitişik yazılır: ağaçkakan,
cankurtaran, çöpçatan, dalgakıran, oyunbozan, yelkovan,
yolgeçen; akımtoplar, altıpatlar, barışsever, basınçölçer,
betonkarar, bilgisayar, uçaksavar, yurtsever; baştanımaz,
değerbilmez, etyemez, hacıyatmaz, kuşkonmaz,
külyutmaz, tanrıtanımaz, varyemez; çokbilmiş,
güngörmüş
6. İkinci kelimesi dı (di / du / dü, tı / ti / tu /
tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle
kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: albastı,
ciğerdeldi, çıtkırıldım, dalbastı, gecekondu, gündöndü,
hünkârbeğendi, imambayıldı, karyağdı, külbastı,
mirasyedi, papazkaçtı, serdengeçti, şıpsevdi
7. Her iki kelimesi de dı (di / du / dü, tı / ti / tu /
tü) belirli geçmiş zaman veya r /ar /er geniş
zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik
kelimeler bitişik yazılır: dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti,
uçtuuçtu (oyun); biçerbağlar, biçerdöver, göçerkonar,
kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardöner
8. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri
sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik
kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı,
gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, akşamüzeri,
ayaküstü, ayaküzeri, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü,
olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü.
9. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden
oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik
yazılır: Alper, Aydoğdu, Birol, Gülnihal, Gülseren,
Gündoğdu, Şenol, Varol;
10. İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer
adları bitişik yazılır: Çanakkale, Gümüşhane; Acıpayam,
Pınarbaşı, Şebinkarahisar; Beşiktaş, Kabataş.
11. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik
yazılır: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu.
YAZIM KURALLARI
4
Uyarı: Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koru‐
duğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak
bitişik yazılan kelimeler de vardır:
a. “baş” sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:
başbakan, başçavuş, başhekim, başhemşire, başkahraman,
başkarakter, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş,
başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı,
b. Bir topluluğun yöneticisi
anlamındaki “başı” sözüyle oluşturulan belirtisiz isim
tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı, elebaşı, onbaşı,
ustabaşı, yüzbaşı.
c. Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu, eloğlu, hinoğluhin, elkızı.
ç. Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan
birleşik kelimeler: ağababa, ağabey, beyefendi,
efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hacıağa, hıyarağalık
12. Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik
yazılır: aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi,
huzurevi, konukevi, orduevi, öğretmenevi, polisevi,
yayınevi.
13. Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan
birleşik kelimeler bitişik yazılır: çayhane, dershane,
kahvehane, yazıhane; beyanname, kanunname, se-
yahatname, siyasetname; amcazade, dayızade, teyzezade.
Uyarı: Eczahane, hastahane, pastahane,
postahane sözleri kullanımdaki yaygınlık
dolayısıyla eczane, hastane, pastane, postane biçiminde
yazılmaktadır.
14. Farsça ve Arapça kurala göre oluşturulan isim ve
sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış biçimler bitişik
yazılır: darıdünya, ehlibeyt, ehvenişer, erkânıharp,
fecrisadık, gayrimenkul, gayrimeşru, hüsnükuruntu,
hüsnüniyet, suikast, darülaceze, darülfünun, fevkalade,
şeyhülislam, âlemşümul, cihanşümul, aleykümselâm,
bismillah, fenafillâh, inşallah, maşallah, velhasıl,
velhasılıkelam.
15. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil
ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri,
Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim.
B. AYRI YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER
1. etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak,
olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller
herhangi bir ses düşmesine veya türemesine
uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat
etmek, boş olmak, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan
etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun
etmek, sağ olmak, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok
etmek, yok olmak.
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya
ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan
birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar: ada
balığı, ateş balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton
balığı, yılan balığı, ardıç kuşu, arı kuşu, alıcı kuş; ağustos
böceği, ipek böceği, uğur böceği; at sineği, et sineği; deniz
yılanı, ok yılanı, su yılanı; yaban keçisi; fındık faresi, tarla
faresi; dağ sıçanı, tarla sıçanı; dağ tavuğu; Amerika
tavşanı, yaban tavşanı; kaya örümceği, şeytan örümceği;
bal arısı, yaban arısı; Pekin ördeği, yaban ördeği; Van
kedisi; Afrika domuzu
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar: ayrık
otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu.
ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği,
küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği.
avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar
ağacı, mercan ağacı, öd ağacı.
altın kökü, boya kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan
kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök.
kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm.
Uyarı: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk),
narçiçeği (renk),suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar
taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses
düşmesine uğramış olan çöreotu ve yaygın bir biçimde
gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.
c. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle
kurulan birleşik kelimeler: açık oturum, açık öğretim,
ana dili, baş ağrısı, baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu,
çözüm yolu, dil birliği, iş birliği, iş bölümü, ses uyumu, yer
çekimi.
d. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik
kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, dil
bilgisi, halk bilgisi, ses bilgisi, şekil bilgisi.
e. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik
kelimeler: bohça böreği, talaş böreği; badem yağı,
kuyruk yağı; meyve suyu; kaşar peyniri, tulum peyniri,
beyaz peynir; Adana kebabı; İnegöl köftesi; ezogelin
çorbası, mercimek çorbası, yoğurt çorbası; irmik helvası,
koz helva; acı badem kurabiyesi; Kemalpaşa tatlısı, yoğurt
tatlısı; badem şekeri, burgu makarna; kakaolu kek,
YAZIM KURALLARI
5
üzümlü kek; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, kesme şeker,
süzme yoğurt, yarma şeftali; kuru yemiş.
f. Gök cisimleri: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup
Yıldızı, kuyruklu yıldız; gök taşı, meteor taşı.
g. Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece
yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu.
3. Dış, iç, öte, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik
kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din
dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi,
yurt içi; fizik ötesi, kızıl ötesi, mor ötesi, sınır ötesi; aklı
sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra.
4. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle
oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı
yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); arka
üstü, baş üstü, böbrek üstü bezi, tepe üstü (trafikte).
YABANCI SÖZCÜKLERİN YAZIMI
Latin Yazı Sistemini Kullanan Dillerdeki Adların
Yazılışı
1. Latin yazı sistemini kullanan dillerdeki özel adlar
özgün biçimleriyle yazılır: Beethoven, Byron, Cervantes,
Chopin, Eminescu, Grimm, Horatius, Molière, Puccini,
Rousseau, Shakespeare; Bologna, Buenos Aires, Iorga, Ile-
deFrance, Karlovy Vary, Latium, Loire, Mann, New York,
Nice, Rio de Janerio, Vaasa, Wuppertal.
Uyarı: Ancak Batı dillerinde kullanılan adların
okunuşları ayraç içinde gösterilebilir: Shakespeare
(Şekspir) vb.
Yabancı özel adlardan türetilmiş akım adları Türkçe
söylenişlerine göre yazılır: Dekartçılık, Epikürcülük,
Kalvenci, Kalvencilik, Kalvenizm, Kartezyenizm,
Marksçılık, Marksist, Marksizm.
2. Batı kökenli kişi ve yer adlarının bir bölümü
eskiden beri dilimizde yerleştiği biçimiyle
yazılır: Napolyon, Şarlken, Şarl (Demirbaş Şarl); Atina,
Brüksel, Cenevre, Londra, Marsilya, Münih, Paris, Roma,
Selanik, Venedik, Viyana, Zürih; Hollanda, Letonya,
Lüksemburg.
3. Ait olduğu dilde ayrı yazılan yer adları Türkçede
de ayrı yazılır: Buenos Aires, New Orleans, New York, Rio
de Janeiro, San Marino
KISALTMALARIN YAZIMI
1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları
genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak
yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet
Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik
Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Türk Dili), TK (Türk
Kültürü); BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim
Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek
Birliği), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi).
Uyarı: Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti)
ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle
yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.
2. Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları
kabul
edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe(demir); m (met
re), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (
gram), kg (kilogram), l(litre), hl (hektolitre), mg (miligra
m), m2 (metre kare), cm2 (santimetre kare).
3. Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen
eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi,
kg'dan, mm'den, YKr’un. Büyük harflerle yapılan
kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son
harfinin okunuşu esas alınır: BDT'ye, TDK’den, THY'de,
TRT'den, YTL’nin. Ancak kısaltması büyük harflerle
yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara
getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas
alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya.
Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz.
Bu tür kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin
okunuşuna uygun olarak yazılır: Alm.dan, İng.yi, vb.leri.
Uyarı: Ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda
söyleyişte k'nin yumuşatılması normaldir:
ÇUKOBİRLİK’e (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE),
FİSKOBİRLİK'in (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN)
SAYILARIN YAZILIŞI
1. Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır: bin yıldan
beri, dört kardeş, haftanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz
soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf.
Uyarı: Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik
verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır: 17.30'da,
11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15
metre kumaş, 1.250.000 kişi, % 25, % 50.
Uyarı: Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da
yazılabilir: saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala,
saat sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda.
YAZIM KURALLARI
6
2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı
yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş.
3. Para ile ilgili işlem ve senet, çek vb. ticarî
belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır: 650,35
(altıyüzelliTL, otuzbeşKr).
4. Romen rakamları ancak yüzyıllarda, hükümdar
adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve
dergi ciltlerinde ve kitapların asıl bölümlerinden
önceki sayfaların numaralandırılmasında
kullanılabilir: XX. yüzyıl, III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm,
V. Karl, VIII. Edward, 1.XI.1928, I. Cilt, XII. Cilt.
5. Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak
üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta
konur: 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500.
6. Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır: 15,2 (15 tam,
onda 2), 5,26 (5 tam, yüzde 26).
7. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir.
Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan
sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme
işareti konularak derece gösteren ek yazılır: 15., 56.,
XX.; 5'inci, 6'ncı.
Uyarı: Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakamdan sonra
sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta
konmaz: 8.'inci değil 8'inci, 2.'nci değil 2'nci.
8. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla
belirtilir: 2'şer değil ikişer, 9'ar değil dokuzar, 100’er
değil yüzer.
“mi” SORU EDATININ YAZIMI
Bu edat kendinden önceki sözcükten ayrı kendinden
sonraki eklere bitişik yazılır. Alıyor musunuz?
Eve gittin mi?
Tatlı mı tatlı bir çocuktu.
Uyudu mu bir daha dünyayı duymaz.
“de” BAĞLACININ YAZIMI
* “de” bağlacı ayrı yazılır; ancak, kendisinden önceki
kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü
uyumuna uyarak, " da de" biçimini alır. Annesi de
babası da geldi.
* “de” bağlacı sertleşmez. (‐te, ‐ta olmaz)
* “ya” sözüyle birlikte kullanılan “da” mutlaka ayrı
yazılır. ya da
* “de”, “da” bağlacını kendisinden önceki kelimeden
kesme ile ayırmak yanlıştır. Bu bağlacı tamamen
ayrı yazmak gerekir.
Ali de sinemaya geldi.
* Bulunma hal eki olan "da, de, ta, te" nin " de, da"
bağlacı ile hiçbir ilgisi yoktur; bulunma hali eki,
getirildiği kelimeye bitişik yazılır ve sertleşir. Özel
isimden kesmeyle ayrılır.
Yurtta sulh, cihanda sulh
"ki" BAĞLACININ YAZIMI
* “ki” bağlacı ayrı yazılır.
demek ki, kaldı ki, bilmem ki.
Sen ki burçlara bayrak olacak kumaştansın.
* “ki” bağlacı, birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için
bitişik yazılır.
belki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki, sanki
* Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de
ayrı yazılır.
Seni tanıyor muyum ki?
Not: “Sıfat yapım eki” ve “ilgi zamiri ki” kendinden
önceki sözcüğe bitişik yazılır. Gözündeki yaşlar,
masadaki sizin mi?
İKİLEMELERİN YAZIMI
* İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına hiçbir
noktalama işareti giremez.
“Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden” yanlış
* Pekiştirmeli sözcükler ise daima bitişik yazılır.
Masmaviydi gökyüzü. Sapasağlam, apayrı, sırılsıklam
NOKTALAMA İŞARETLERİ
NOKTA (.)
*** Cümlenin sonuna konur:
Bahar gelince ortalık canlanır.
*** Küçük harfli kısaltmaların sonuna konur:
Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı
doçent), Prof. (profesör), Cad. (cadde), Sok.
(sokak), s. (sayfa), sf. (sıfat), vb. (ve başkası ve
benzeri ve bunun gibi), Alm. (Almanca),
Ar. (Arapça), İng. (İngilizce).
*** Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:
3. (üçüncü) 5. (beşinci) XV. (on beşinci)
*** Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren
sayıları birbirinden ayırmak için konur:
29.10.1959
*** Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu
durumda ay adlarından önce ve sonra nokta
kullanılmaz:
29 Ekim 1959
*** Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden
ayırmak için konur:
Otobüs 12.30'da kalktı.
Ders 11.00’de başlayacak.
***Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan
sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve
araya nokta konur: 326.197, 49.750.812,
28.434.250.310.500.
VİRGÜL (,)
*** Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve
kelime gruplarının arasına konur.
İri, siyah gözleri vardı.
*** Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için
konur:
Çamaşırlarını yıkadı, dışarı astı.
*** Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş
özneden sonra konulabilir:
Kadın, yıllar önce kaybettiği çocuğuna kavuştu.
*** Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri
ayırmak için konur. Burada kısa çizgi de konur.
Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz.
Kapıdaki kadın, iri gözlü olan, annemin
arkadaşıymış.
*** Anlamı güçlendirmek için tekrarlanan
kelimeler arasına konur.
Akşam, yine akşam, yine akşam...
Göllerde bu dem bir kamış olsam!
*** Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerden
önce ve sonra konur: Bana, seni seviyorum, dedi.
Atatürk, hayatta en hakiki mürşit ilimdir, dedi.
***Konuşma çizgisinden önce konur:
Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi.
*** Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak
ret, kabul ve teşvik bildiren “hayır”, “yok”, “evet”,
“peki” gibi kelimelerden sonra konur.
Evet, senin dediklerine ben de katılıyorum.
*** Hitap için kullanılan kelimelerden sonra
konur.
Dostlarım, Sayın Başkan, Sevgili Kardeşim, Değerli
Arkadaşım,
*** Anlamca karışan kelimeleri ayırmada
kullanılır.
"Genç, adama bir şeyler söyledi." cümlesinde virgül
özneyi ayırmak için kullanılmıştır.
*** Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için
konur.
1,5 4,1 3,1 4,86
*** Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış
kelimelerden sonra konur:
Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına
dikkatli dikkatli bakarak konuştu.
UYARI: Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden
sonra virgül konmaz:
Cumaları bahçede buluştukça kıza kendisinin
adi bir mektep talebesi olmadığını anlatmaya
çalışıyordu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder