Dramatik Son Perde: II. Abdülhamid'in İstibdatı ve Denge Politikaları, II. Meşrutiyet'in İlanı, İttihat ve Terakki'nin Yükselişi, Trablusgarp ve Balkan Savaşlarıyla İmparatorluğun Yıkılışının Kritik Analizi

Osmanlı Dağılma Dönemi'nin son safhası, II. Abdülhamid'in (1876-1909) yaklaşık 33 yıl süren tartışmalı yönetimiyle başlar ve imparatorluğun Avrupa'daki varlığına son veren Balkan Savaşları (1912-1913) ile fiilen sona erer. Bu dönem; 93 Harbi (1877-1878) sonrası yaşanan ağır toprak kayıpları (Berlin Antlaşması), Padişah'ın Kanun-i Esasi'yi askıya alarak Meclis'i kapatmasıyla başlayan İstibdat Devri, kurtuluş çaresini İslamcılık akımında arama ve Pan-İslamizm politikalarıyla öne çıkar. Yüzyılın sonunda, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin (Jön Türkler) baskısıyla II. Meşrutiyet'in yeniden ilanı (1908) ve ardından yaşanan 31 Mart Olayı (1909), siyasi hayatın merkezine orduyu ve parti mücadelesini taşır. Libya'da İtalya'ya karşı kaybedilen Trablusgarp Savaşı (1911-1912) ve Balkanlarda yaşanan büyük hezimet, Osmanlı'nın sadece topraklarını değil, aynı zamanda uluslararası itibarını da tamamen kaybetmesine yol açar. KPSS Tarih'te bu dönem; 93 Harbi'nin neden ve sonuçları, II. Abdülhamid'in İstibdat dönemi ve politikaları, II. Meşrutiyet'in ilanı ve İttihat ve Terakki'nin rolü, 31 Mart Olayı'nın önemi, Trablusgarp ve Uşi Antlaşması, Balkan Savaşları'nın nedenleri ve sonuçları ile Bab-ı Âli Baskını gibi kritik başlıklar üzerinden detaylı bir bilgi birikimi gerektirir.

Bu akademik derinlikteki kapsamlı makalede, Osmanlı Dağılma Dönemi'nin son evresindeki siyasi kırılmaları, rejim mücadelelerini (istibdat/meşrutiyet), son kurtuluş akımlarının (İslamcılık, Türkçülük) yükselişini ve imparatorluğun yıkılışını hızlandıran son savaşların stratejik etkilerini detaylıca analiz ederek KPSS için gereken üst düzey sentez bilgisini temin edeceğiz.

I. II. Abdülhamid Dönemi: İstibdat, 93 Harbi ve Berlin

II. Abdülhamid'in tahta geçişi, anayasal bir yönetim vaadiyle başlamış, ancak kısa sürede otoriter bir yönetimle devam etmiştir.

A. 93 Harbi (1877-1878) ve Berlin Antlaşması

Savaşın Nedenleri: Rusya'nın Panslavizm (Slav birliği) politikası, Osmanlı'daki azınlık isyanlarını desteklemesi ve Tersane Konferansı'nda Avrupa'nın Osmanlı'ya baskı yapması. (II. Abdülhamid, bu baskılar üzerine I. Meşrutiyet'i ilan etmişti.)
Savaşın Gelişimi: Osmanlı, hem Doğu (Kafkasya) hem de Batı (Balkanlar) cephelerinde ağır yenilgiler aldı. Batıda Plevne Savunması (Gazi Osman Paşa) sembolleşti. Rusya, Edirne'ye kadar ilerlemiştir.
Ayastefanos Antlaşması (1878): Rusya ile imzalanan bu antlaşma, Büyük Bulgaristan kurulmasını öngörerek Rusya'nın Akdeniz'e inme yolunu açıyordu.
- Avrupa Tepkisi: İngiltere ve diğer büyük devletler, Rusya'nın aşırı güçlenmesine karşı çıktığı için antlaşmanın yürürlüğe girmesine izin vermemiştir.
Berlin Antlaşması (1878): Avrupa devletlerinin baskısıyla toplanan Berlin Konferansı'nda imzalanmıştır.
- Önemli Sonuçlar:
  - Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu. (Osmanlı'dan tamamen ayrılan son üç Balkan devleti.)
  - Büyük Bulgaristan hayali sona erdi, ancak Bulgaristan özerk hale getirildi.
  - Kıbrıs: İngiltere, Osmanlı'ya yardım sözüyle (geçici olarak) Kıbrıs'ı işgal etti.
  - Kars, Ardahan ve Batum (K.A.B.): Rusya'ya bırakıldı.
- Tarihi Önemi: Osmanlı, bu antlaşmayla büyük çapta toprak kaybetti, Rusya'nın Panslavizm politikası sonuç verdi ve Şark Meselesi (Osmanlı'nın paylaşılması) resmileşti.

B. İstibdat Devri ve II. Abdülhamid Politikaları (1878-1908)

Meclisin Kapatılması: 93 Harbi'ni bahane eden II. Abdülhamid, Kanun-i Esasi'yi askıya aldı ve I. Meşrutiyet'e son vererek Meclis'i kapattı (1878). Bu dönem İstibdat (Baskı) Devri olarak anılır.
İslamcılık (Pan-İslamizm): II. Abdülhamid'in temel kurtuluş politikasıdır. İmparatorluktaki tüm Müslüman unsurları Halife etrafında birleştirerek Batı'nın sömürgeciliğine karşı durmayı hedeflemiştir. (Hicaz Demiryolu projesi bu amacın somut örneğidir.)
Eğitim Reformları: Baskıcı yönetime rağmen eğitim alanında büyük ilerlemeler sağlanmıştır. Modern okullar, meslek okulları ve Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) geliştirilmiştir.

II. II. Meşrutiyet'in İlanı ve İttihat ve Terakki

İstibdat yönetimine karşı örgütlenen Jön Türkler (İttihat ve Terakki), yeniden anayasal düzene geçişi sağlamıştır.

A. II. Meşrutiyet'in İlanı (1908)

Nedenler: İngiltere ve Rusya'nın Reval Görüşmeleri'nde (1908) Makedonya'yı görüşmesi (Osmanlı topraklarının paylaşılması), Avrupa'da eğitim gören Jön Türkler (İttihat ve Terakki Cemiyeti) ve ordunun (özellikle Makedonya'daki 3. Ordu) baskısı.
Sonuç: II. Abdülhamid, baskılar sonucu Kanun-i Esasi'yi yeniden yürürlüğe koyarak II. Meşrutiyet'i ilan etmiştir (1908).
- Önemli Gelişme: Bu siyasi karışıklıktan yararlanan Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti, Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek'i ilhak etti ve Girit Yunanistan'a katıldı.

B. 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)

Tanım: Meşrutiyet'e karşı çıkan, dinsel temelli gerici ayaklanmadır. (İttihat ve Terakki'nin meşrutiyet rejimini kaldırma girişimi).
Bastırılması: Hareket Ordusu (Kurmay Başkanlığını Mustafa Kemal'in yaptığı, başında Mahmut Şevket Paşa'nın bulunduğu ordu) tarafından bastırılmıştır.
Sonuçları:
- Rejimin Korunması: Osmanlı tarihinde rejim değişikliğine (Meşrutiyet'e) karşı çıkan ilk isyandır ve ordu, rejimi korumuştur.
- Padişah Değişikliği: Ayaklanmayı desteklediği gerekçesiyle II. Abdülhamid tahttan indirilmiş, yerine V. Mehmet Reşad getirilmiştir.
- Kanun-i Esasi Değişikliği: Padişahın yetkileri kısıtlanmış, Meclis'in yetkileri artırılmıştır (Parlamenter sistem güçlenmiştir).

III. İmparatorluğun Sonu: Trablusgarp ve Balkan Savaşları

II. Meşrutiyet'in getirdiği siyasi istikrarsızlık, imparatorluğun son topraklarının kaybını hızlandırmıştır.

A. Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

Nedenler: İtalya'nın siyasi birliğini geç tamamlaması ve sömürgecilik yarışına girmesi, Trablusgarp'ın (Libya) coğrafi olarak İtalya'ya yakın olması ve Osmanlı'nın buraya karadan veya denizden yardım gönderememesi.
Savaşın Gelişimi: Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi genç subaylar, gönüllü olarak bölgeye giderek yerel halkı örgütlemiş ve İtalyanları Derne, Tobruk gibi bölgelerde durdurmuştur.
Uşi Antlaşması (1912): Balkan Savaşları'nın başlaması üzerine Osmanlı, barış istemek zorunda kalmıştır.
- Önemli Sonuç: Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakılmıştır. (Osmanlı'nın Kuzey Afrika'daki son toprağı kaybedilmiştir.)
- On İki Ada: Balkan Savaşları bitince geri almak şartıyla geçici olarak İtalya'ya bırakılmıştır. (Asla geri alınamayacaktır.)

B. Balkan Savaşları (1912-1913)

I. Balkan Savaşı (1912):
- Nedenler: Rusya'nın kışkırtması ve Panslavizm, Osmanlı'nın Trablusgarp Savaşı'nda zayıf görünmesi, Balkan milletlerinin (Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ) Osmanlı'yı Avrupa'dan tamamen atmak istemesi.
- Sonuçlar: Osmanlı, savaşta ağır bir yenilgi almış, dört cephede birden savaşmıştır.
- Londra Antlaşması (1913): Osmanlı Devleti, Midye-Enez hattının batısındaki tüm topraklarını kaybetmiştir. (Arnavutluk bağımsız olmuş, Osmanlı'nın Avrupa'daki toprağı (Trakya ve İstanbul hariç) kalmamıştır.)
Bab-ı Âli Baskını (1913): I. Balkan Savaşı'ndaki ağır yenilgi üzerine, İttihat ve Terakki Cemiyeti, hükümeti (Kâmil Paşa Hükümeti) devirerek darbe ile yönetimi ele geçirmiştir. (Türk siyasi tarihinde ilk askeri darbedir.)
II. Balkan Savaşı (1913): I. Balkan Savaşı'nda en büyük payı alan Bulgaristan'a karşı diğer Balkan devletleri ve Osmanlı (Edirne'yi geri almak için) savaşmıştır.
- Sonuç: Edirne ve Kırklareli geri alınmıştır.

C. Balkan Savaşları'nın Genel Sonuçları (KPSS Analizi)

Toprak Kaybı: Osmanlı'nın Avrupa'daki varlığı fiilen sona ermiştir. (Sadece İstanbul ve çevresi kalmıştır.)
Göç Sorunu: Balkanlarda kalan Türk ve Müslüman nüfus, Anadolu'ya büyük göç dalgaları başlatmış, bu da Anadolu'daki Türk milliyetçiliği fikrini güçlendirmiştir.
Ordu-Siyaset İlişkisi: İttihat ve Terakki'nin Bab-ı Âli Baskını ile yönetimi ele alması, ordunun siyaset üzerindeki etkisini zirveye çıkarmıştır.
Milliyetçilik: Türkçülük akımı, Balkanlarda yaşanan hezimet sonrası en güçlü kurtuluş fikri haline gelmiştir.

IV. Sonuç: Çöküşün Mimarı Olaylar

XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başı, Osmanlı'nın hem iç politikada radikal rejim değişiklikleri yaşadığı hem de dış politikada ağır kayıplara uğradığı yıllardır.

Siyasi Rejim Değişikliği: İstibdat (II. Abdülhamid) ve Meşrutiyet (İttihat ve Terakki) arasındaki mücadele, imparatorluğun siyasi istikrarını tamamen bozmuş ve orduyu siyasete sokmuştur.
Jeopolitik Değişim: Berlin Antlaşması, Trablusgarp ve Balkan Savaşları, Osmanlı'nın Avrupa ve Kuzey Afrika'daki varlığına son vererek, sınırlarını Anadolu ve Arap Yarımadası ile sınırlandırmıştır.
Kurtuluş Akımları: Osmanlıcılık ve İslamcılık fikrinin fiilen iflası, Türkçülük akımını Birinci Dünya Savaşı'na giden süreçte temel ideoloji haline getirmiştir.

KPSS Sentezi: Dağılma Dönemi'nin son evresinin anahtar bilgileri: 93 Harbi'nin sonuçları ve Berlin Antlaşması'ndaki ağır kayıplar, II. Abdülhamid'in İstibdat dönemi ve İslamcılık politikası, II. Meşrutiyet'in ilanı ve toprak kayıpları (Bosna-Hersek, Bulgaristan, Girit), 31 Mart Olayı'nın rejim koruyuculuğu ve Hareket Ordusu'nun rolü, Trablusgarp Savaşı'nın önemi (Kuzey Afrika'daki son toprak) ve Uşi Antlaşması, Balkan Savaşları'nın nedenleri ve sonuçları (Avrupa'daki varlığın sonu), Bab-ı Âli Baskını'nın önemi ve sonuçları. Bu konular, Birinci Dünya Savaşı'na giden sürecin ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun arka planını anlamak için kritik önem taşır.

Kpss Sınav Notları

Bu Blogda Ara

KPSS 2026: TARİH KONU ANLATIM SERİSİ : 11 - Osmanlı Dağılma Dönemi'nin Sonu: II. Abdülhamid Dönemi, II. Meşrutiyet ve Son Savaşlar